නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
ආචාර්ය පූජ්‍ය ගලගෙදර රතනවංස හිමි
දානය කියන වචනයෙන් පැහැදිලි වන්නේ තමන් සතු ධනය අනුන් සමග බෙදා හදාගෙන ජීවත් වීමේ ක්‍රමයයි. ආගමික සාමාජික වශයෙන් පමණක් නොව පෞද්ගලික වශයෙන් බැලුවද මෙතුළින් හොඳ ප්‍රතිඵල ලබා ගත හැකිය. ආත්මාර්ථකාමීකම අඩුකර ගන්නට දන්දීම උදව් වෙනවා සේම පරාර්ථකාමී හැඟêම් දියුණු කර ගන්නටද එතුළින් මග පෑදෙනු ඇත.
බුද්ධ ධර්මයේ හැටියට පැවිදි පක්‍ෂය ශ්‍රද්ධාවන්තයන්ගේ දානයෙන් ජීවත් වෙමින් ජාතික, ආගමික සේවාවන්හි යෙදෙමින්ම ශ්‍රමණ පිළිවෙත් රකිනු ඇත. වැඩිහිටි නිවාසවල, අංගවිකල වූවන්ගෙ නිවාසවල, අනාථ නිවාසවල දසදහස්‌ ගණනින් සැනසුම් සුසුම් හෙළන්නෙ දානපතින්ගෙ කාරුණික අනුග්‍රහයෙන් බව කීවොත් ඉතා නිවැරදිය. සුබසාධන ව්‍යාපාර මගින් පිහිට පිළිසරණ අවශ්‍ය ජනතාවගේ ජීවන තත්ත්වය නගාසිටුවන්නට දානශීලින්ගෙන් ලැබෙන උදව් උපකාර බොහෝ විශාලය. සපයන ධනයට වහල් වී කවුරුත් මසුරු සිටුවරුන් වන්නේ නම් සමාජයේ සිටින අනුන්ගෙ පිළිසරණක්‌ නැතිව ජීවත් වීමේ ශක්‌තිය නැති අයගෙ ජීවිතවලට බලගතු ප්‍රශ්නයක්‌ මතු වෙනවාට කිසිදු සැකයක්‌ නැත.
මිනිසත් බවේ වටිනාකම හඳුනා ගත් සැදැහැති බෞද්ධයෝ දන් දෙන්නේ බොහොම ශ්‍රද්ධාවකින්ය. ඔවුන් සමාජ සුබසිද්ධිය වගේම කෙනකුට යහපතක්‌ සලසා සසරටත් තමන් පිහිටක්‌ සලසා ගන්නවා නිරනුමානය. සසර වසන තුරු, නිවන් දකින තුරු සැප සම්පත් ඇතිව ජීවත්වීමට මග පාදා ගන්නේද දානයේ වටිනාකම දන්නවුන්ය. ආහාර දානයෙන් ලෞකික වශයෙන් සසරට ලැබෙන සම්පත් සතරක්‌ පිළිබඳව බුදුරජාණන් වහන්සේ සුප්පාවාසා රාජකුමාරිකාවට කළ දේශනයකින් පැහැදිලි වේ. ඒ අනුව ආහාර දානයත් සමග පිළිගෙන වළඳන භික්‌ෂූන් ඇතුළු ඕනෑම කෙනෙකුට ආයුෂ, සැපය, බලය යන සතර වැදැරුම් සම්පත්තීන් ලබාදෙන බවත් ඒ දීමනාවේ ආනිශංසයෙන් තමන්ටත් විපාක පෙරලා ලැබෙන බවත් වැඩි දුරටත් සඳහන් වේ.
"ආයුං ඛො පන දත්වා ආයුස්‌ස භාගිනි හොති දිබ්බස්‌ස වා මානුසස්‌ස වා" කෙනෙකුට ආයුෂ පිරිනැමූ කල තමන්ටත් දිව්‍යමය ආයු සම්පත් ලැබෙනු ඇත. කෙනකුට ලක්‍ෂණ වීමේ ශක්‌තිය පරිත්‍යාග කළාම ඒකට විපාක වශයෙන් තමන්ටත් ලක්‍ෂණ වෙලා ඉපදීමේ වාසනාව ලැබ දෙන්නේය. මේ මිනිස්‌ ලොව තුළ අනුන් වෙනුවෙන් සැප සම්පත් ලබා දුන්නාම දිව්‍යමය හා මනුෂ්‍යමය සැප ලබා ගැනීමට පුළුවන්කමක්‌ ඇත. දීම තුළින් සසර පුරා ශක්‌ති සම්න්න අය වශයෙන් ඉපදීමේ භාග්‍යද හිමි වේ.
මනුස්‌ස ආත්මභාවයක්‌ ලබන ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට ප්‍රධාන අවශ්‍යතා සතරක්‌ ඇත. එම කරුණු දන්දීමෙන් ලැබෙන බව බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් සුප්පාවාසා රාජ කුමාරිකාවට දේශනා කොට ඇත. එනම්
දීර්ඝආයුෂ
ශාරීරික ලක්‍ෂණ
ශාරීරික සැපය සහ
ශාරීරික බලය ආදී වශයෙනි
මේ කරුණු ලබා ගැනීම සඳහා දන් දීම ප්‍රධාන බලවේගයක්‌ වනවා සේම දන් දීමේ ප්‍රතිඵලයක්‌ වශයෙන් එහි ආනිසංස තමන් වෙත පෙරලා විපාක දෙන බව අවබෝධ කොටගෙන තිබීමද ජීවිතය සාර්ථක කර ගැනීමට ඉවහල් වේ.
බුදු රජාණන් වහන්සේ මෙම දානය කියන වචනයට දී ඇති ස්‌ථානය පිළිබඳ පරීක්‍ෂා කර බැලීමේදී ඒ සඳහා සෑම ස්‌ථානයකදීම ප්‍රමුඛස්‌ථානයක්‌ ලැබී තිබෙන යුරු දැක ගත හැකිය.
දානං ශීලංච නෙක්‌ඛම්මං - පඤ්ඤා විරියෙන පඤ්චමං
ඛන්ති සච්ච මදිට්‌ඨානං - මෙත්තු පෙක්‌ඛා ඉමේ දස
බෝ සතාණන් වහන්සේ ලොව්තුරා බුදු බව පතාගෙන දස පෙරුම්දම් පුරන ලදී. එහිදී පළමු වැන්න වශයෙන් ගණන් ගැනෙන්නේ මෙම දානයයි. උන්වහන්සේ සසර සැරිසරන ආත්ම භාවවල මෙම දානය නොහොත් දීම උසස්‌ම ආකාරයෙන් සිදු කරන ලදී.
සෝ සාගරේ ජලදිකං රුධිරං අදාසි
භූමිං පරාජිය සමං ස මදාසි දානං
මේරුප්පමාන මදිකංච සමෝලි සීසං
කේතාරකා දිකතරං නයනං අදාසි
උන්වහන්සේ තුළ දීමේ ෙච්තනාව මොනතරම් උසස් අයුරින් තිබුණිද කියතොත් මහා සාගරයේ ජලය පරදවා රුධිරය දන් දී ඇත. මහ පොළොවෙ පස්‌ පරදවා මස්‌ දන් දී ඇත. අහසෙ තරු පරදවා ඇස්‌ දන් දී ඇත. මහාමේරු පර්වතය පරදවා හිස්‌ දන් දී ඇත. මෙම පරිත්‍යාගය සිදුහත් බෝසතාණෝ එක්‌ එක්‌ ආත්ම භාවවල බුදු බව පතා සම්පූර්ණ කරන ලදී. එය දාන පාරමිතාව වශයෙන් හැඳින් වේ.
දානං සීලං පරිච්චාගං - අඡ්ජවං මඡ්ජවං තපං
අක්‌කෝධො අවිහිංසෝ - ච - ඛන්තී ච අවිරෝධතා
ගිහියෙකු වශයෙන් ලබන්නට පුළුවන් ඉහළම සම්පත්තිය වන්නේ චක්‍රවර්ති රාජ සම්පත්තියයි. ඒ තත්ත්වයට පත්වන රඡ්ජුරුවෝ රට පාලනය කරනු ලබන්නේ දස රාජ ධර්ම තුළිනි. එම රාජ ධර්ම තුළින් රට පාලනය කිරීමේදී රටක සමෘද්ධිය සෞභාග්‍ය නිතැතින්ම ඇති වේ. එම රාජ්‍ය ධර්මවලත් පළමු අංකයට ගැනෙන්නේ දානයයි. එයිනුත් දානය නැමති වචනයට ලබා දී ඇති ස්‌ථානය මනාව පැහැදිලි වේ.
දානං සීලංච භවනා - පත්ති පත්තානු මෝදනා
වෙයHd වච්චා පචායඤ්ච - දේසනා සුති දිට්‌ඨිජූ
සෑම බෞද්ධයෙකු විසින්ම කර ගත යුතුම පින්කම් දහයක්‌ පිsළිබඳ බෞද්ධාගම තුළ උගන්වා ඇත. ඒවා සිදු කර ගැනීමෙන් පින් සිතුවිලි වැඩි දියුණු වේ. ඒවා හඳුන්වා ඇත්තේ දස පුණ්‍යක්‍රියා වශයෙනි. සතර සංග්‍රහ වස්‌තුවලත්, ත්‍රිපුණ්‍යක්‌ක්‍රියා වලත් මේ ආකාරයෙන්ම දානය නමැති වචනයට ප්‍රමුඛස්‌ථානය ලබා දී ඇත.
දානය නොහොත් දීම පෞද්ගලික වශයෙන් මෙන්ම සාමූහික වශයෙන්ද කළ හැකි උතුම් ක්‍රියා දාමයකි. කෙනෙකුට පෞද්ගලික වශයෙන් ප්‍රයෝජනය ලැබීම සඳහා ගැනීමට යමක් දීමත් පින්කමකි. පිරිසකට සාමූහික වශයෙන් ප්‍රයෝජන ලැබීම සඳහා යමක් පූජා කිරීම ඊටත් වඩා මහඟු පින්කමකි. කිසියම් දානමය පින්කමක්‌ මහානිසංස වීමට කරුණු කීපයක්‌ සම්පූර්ණ විය යුතු බව වැඩි දුරටත් පෙන්වා දී ඇත. "තිණ්‌ණං සම්මුකී භාවා සද්ධෝ කුලපුත්තෝ බහුං පුඤ්ඤං පසවති."
දන් දීමේදී කරුණු තුනක්‌ සම්පූර්ණ විය යුතු අතර, එසේ සම්පූර්ණ ශ්‍රද්ධාවන්ත කුලපුත්‍රයාට ලොකු පිනක්‌ අත්පත් වේ. එම කරුණු තුන නම්
තමන්ගෙ සිතේ පිරිසිදු බව
දෙන දාන වස්‌තුවේ පිරිසිදු බව
දානය පිළිගන්නා ප්‍රතිග්‍රාහකයන්ගේ පිරිසිදු බව එය වැඩි දුරටත් පැහැදිලි කළොත් පිරිසිදු සිතින්, ධාර්මිකව සපයා ගන්නා ලද දාන වස්‌තුවක්‌ සිල්වත් පිරිසකට පරිත්‍යාග කළාම උසස් පිනක්‌ ලැබෙන බවයි.
සමස්‌තයක්‌ හැටියට ගත් කල හැම කෙනකුම ආහාර දානයෙන් සංග්‍රහ ලබන්න කැමති නොවනු ඇත. එයට හේතුව පුද්ගල අවශ්‍යතා විවිධ වීමය. එවැනි අවස්‌ථාවලදී ධර්ම දානයෙන් සංග්‍රහ කිරීම උතුම් දානය හැටියට බුද්ධ දේශනාවේ සඳහන් වේ. "බාලසංගහව සූත්‍රයේදී බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ ආකාරයෙන් දේශනා කොට ඇත." ඒතදග්ගං භික්‌ඛ වේ දානානං යදිදං ධම්ම දානං" මහණෙනි දානයන් අතුරෙන් ධර්ම දානයම අග්‍ර වේ. ධර්මයෙහි ඇති සුවිශේෂත්වය වන්නේ ලෞකික වශයෙන් කෙනකුට සැපතක්‌ ලබා දෙනවාට වඩා ලෝකෝත්තර වශයෙන් ලැබිය හැකි සදාකාලීක සැපත වන නිවන් සුවය ලබා ගැනීමේ භාග්‍ය හිමි කර දීමය. බුදු දහමට අනුව කුමන දානයක්‌ පිරිනැමුවද සිතේ ශ්‍රද්ධාව හා පිරිසිදු බව ඇති කර ගැනීම එහි මූලික පරමාර්ථය වේ. එතුළින් ලෝභාදී කෙලෙස්‌ ධර්ම දුරු කර සසරින් නිදහස්‌ වීමේ භාග්‍ය උදා කර ගැනීමට ශක්‌තියක්‌ ලැබේ.
