නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
බෞද්ධයා ඉතාම ආදර පෙරදැරිව පරිහරණය කරනු ලබන බෞද්ධ සුත්‍ර ධර්මයකි 'මහා මංගල සූත්‍ර ධර්මය.එම සූත්‍ර ධර්මයේ නාමයෙන්ම, ඒ සූත්‍ර ධර්මය අපට පෙන්වා දෙන යහපත් මාර්ගය පැහැදිලි ය. 'අය' යනු සැපතයි. සතුටයි. ප්‍රීතියයි. වාසනාවයි. ජයග්‍රහණයයි. ඒ වූ හිතකර අර්ථයක්‌ ගෙන දෙන 'අය' යන පදයට 'අප' යන නිශේධනීය අර්ථය ගෙන දෙන උපසර්ග පදය එක්‌වූ විට අපාය යන පදය සෑදේ. අපාය යන පදයෙන්ගෙන් දෙන අර්ථය සැපයෙන් සතුටෙන්, ප්‍රීතියෙන්, වාසනාවෙන්, ජයග්‍රහණයෙන් තොර යන්නයි. එම තත්ත්වයෙන් හෙබි ස්‌ථානයත්, 'අභේධෝපචාර' යන වියරණ විධියෙන් අපාය යන ස්‌ථානාර්ථයද ගනී. ඒ වූ අපායට යන පාර, මාර්ගය, විධිය යන අර්ථයෙන් මංගල යන වචනය සෑදී තිබේ. එබව අපාය මං ගලතී' ති මංගලම් යන විග්‍රහය වැකියෙන් පැහැදිලි කෙරේ. ඒ වූ මංගල කරුණු ඇතුළත් මංගල සූත්‍රය සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙතින් දේශනා කෙරුණේ සමාජගත ඓතිහාසික සංදර්භයක්‌ නිසා ගොඩනැගුණු ප්‍රශ්නයකට පිළිතුරු වශයෙනි.
ඒ ප්‍රස්‌තුතය මෙසේය;
පෙර දඹදිව අයකුට ප්‍රශ්නයක්‌ ඇතිවිය. ඒ මංගල යනු මොනවාද? යන්නයි. මේ ප්‍රශ්නය පිළිබඳව සලකා බැලූ අයෙක්‌ මංගල යනු වෙන දෙයක්‌ නොවේ. ඇසින් දකින දෙයයි. මංගල ලෙස කීය. ඒ අර්ථය නොපිළිගත් අයෙක්‌ නෑ නෑ මංගල කියන්නේ ඇසින් දකිනදෙය නෙවෙයි. කනෙන් අසනදෙය යයි ඊට පටහැනි අදහසක්‌ කීය. මේ අර්ථදෙකම පිළිගැනීමට අකමැතිවූ අයෙක්‌ 'ඔබ කොහොම කොයි විදියට කීවත් මංගල කියන්නේ ඇසින් දකින දේවත්, කනින් අහන දේවත් නොවෙයි. සිහිකිරීමෙන් ලබන දේයි කීහ. මේ අනුව මංගල යනු මොනවාදයි හඳුනාගැනීමේදී ඒකීය මතයක්‌ ඉදිරිපත් නොවූයෙන් ඒ වාදයකට පෙරළිණි. ඒ වාදය සමාජයේ නොයෙකුත් දෙනා අතරට දිට්‌ඨ මංගල, සුතමංගල, මුත මංගල' ලෙස විහිදී විසිරී පැතිරී ගියේ කෝලාහල තත්ත්වයට පත්විය. ඒ තත්ත්වය පැතිර ගියේ මිනිසුන් අතර පමණක් නොවේá දෙවියන් අතර ද ඒ කෝලාහලය විහිද විසිරී පැතිරී ගියේය. ඔවුනට ද ඒ පිළිබඳව ඒකීය මතයකට එල්බ ගත නොහැකි විය. එහෙයින් හැම දෙනාම එකතුව ඒ ප්‍රශ්නය දෙදෙව් ලොවට අධිපති ශක්‍ර දෙවියන් වෙත යොමු කෙරිණි. එහෙත් ශක්‍ර දෙවියන්ට ද මේ පිළිබඳව ස්‌ථිර අදහසක්‌ ඉදිරිපත් කිරීමට නොහැකිවිය. එහෙත් හේ මංගල යනු කිමෙක්‌ද? යන ප්‍රශ්නයට නියම පිළිතුරක්‌ සැබෑ පිළිතුරක්‌ දීමට සුදුසු ඇති, ඉතා ගැඹුරෙන් පිළිතුරු සැපයිය හැකි අයකු පිළිබඳව දැන සිටියේය. ඒ මිනිස්‌ ලොව දඹදිව බරණැස්‌ නුවර ඡේතවනාරාමයේ එදින වැඩ වාසය කරන තථගත සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේය. ඒ දැන දූත දෙවියකු අමතා ඡේතවනාරාමයට ගොස්‌ මේ ගැටලුව තථාගතයන් වහන්සේ වෙත යොමු කරන්නට කටයුතු යෙදීය.
ශක්‍රයාගේ අණැවුමෙන් අලංකාරයන්ගෙන් සැදී ගත් ඒ දෙවියා මැදියම් රැයේ සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ වැඩ සිටි ඡේතවනාරාමයේ ගඳකිළියට පත්ව, තථාගතයන් වහන්සේට වැඳ නමස්‌කාර කොට එතක්‌පසෙකැ සිට තමා සපැමිණි රාජකාරිය ඉටුකර ගැනුමට 'බහු දේවා මනුස්‌සාච - මංගලානි අචිත්තයුං
ආකන්කමාන සොත්ථානං - බ්‍රෑහි මංගල මුත්තමං' යන ගාථාවෙන් තම ආරාධනාව කෙරී. ඒ ආරාධනය පිළිගත් සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ අටතිස්‌ මඟුල් කරුණකින් සැදී මහා මංගල සූත්‍රය දේශනා කොට වදාළ සේක.
මේ ලියවිල්ලෙන් සමස්‌ත මංගල සූත්‍රය කෙරෙහිම ඔබ අවධානය යොමු කරගත්තත්, අප මුඛ්‍ය අදහස එම සූත්‍රය ගැන සපුරාම සාකච්ඡා කිරීම නොවේ. එහි අඩංගු පස්‌වැනි මංගල කාරණය හෙවත් පුබ්බේච කතපුඤ්ඤතා' යන පදය පිළිබඳව ඔබගේ අවධානය යොමුකර ගැනීමටයි.
'පුබ්බේච කත පුඤ්ඤතා' යන ගාථා පදයට අර්ථ ප්‍රකාශ කරන්නේ පෙර කරන ලද පින් ඇති බව යන්නයි. ඒ නිවැරැදිම අර්ථ කීමෙකි. එහෙත් ඒ අර්ථ ගැන්වීමෙහි ඇතුළත් පෙර යන්නට බොහෝ දෙනා අර්ථ ගන්වා ගන්නේ 'පෙර ආත්මයෙහි' ලෙසටය. ඒ එසේ වීමට කිසි යුක්‌තියක්‌ නැති මක්‌නිසාද යත්, පුබ්බේ යන පදය කෙසේවත් ආත්මය යන්නෙන් ගම්‍යමාන නොකෙරෙයි. එහෙත් ඒ පදයට ආත්මය යන අර්ථය ගත යුතුම නම් අනියමාර්ථ අසම්භාව්‍යය තත්ත්වයෙන් මිස කිසි අවකාශයෙක්‌ නැත. එහෙත් ඒ පෙර ආත්මයටම පමණක් භාරදිය නොහැකිය. පෙර යනු අතීතයයි. ඒ අතීතය පෙර ආත්මයට ම අයිති නැත. එහෙත් ඒ සපුරාම ඉවත් කළ නොහැකිය. දැන් ආත්මය යන්නත් පෙරටම කැප කර ඇතියෙකි. නමුත් පෙර යන පදය පෙර ආත්මයට අයිති නැත. ඊයේ කරන ලද පිනත්, පුබ්බේච කථ පුඤ්ඤතා යන්නට ඇතුළත්ය. ඒ ඊයේ කරන ලද පිනත් මෙලොව පරලොව අභිවෘද්ධිය පිණිස වේ. මේ ලිපිය ඒ පිළිබඳව සාකච්ඡා කිරීමටයි.
බෞද්ධයාගේ පරම නිෂ්ඨා ප්‍රාර්ථනය නිර්වාණයයි. හෙවත් වාන සංඛ්‍යාත තෘෂ්ණාවෙන් මිදීමයි. එවිට බෞද්ධ පෞරුෂය සපිරී ඇත. එහෙත් හේ ගතකරන ජීවිතය ලෞකිකය. ඒ ලොවට අයත් හෙවත් ලෞකික ජීවිතය අරබයා කර්මය බලපායි. ඒ කර්ම කුසල කර්ම හා අකුසල කර්ම විසින් දෙගොඩකි. එයින් අකුසල කර්ම දුර්විපාක හෙවත් ආදීනව ගෙන දෙයි. කුසලය යහවිපාක හෙවත් ආනිසංසදායකය. ඒ නිසා ලෞකික ජීවිතයේ ආලෝකය ලබාගැනීමට අකුසලයන්ගෙන් ඉවත්වීම වාගේම කුසලයනට සමීපවීම අත්‍යවශ්‍යමය. මේ දෙආකාර තත්ත්වයන් තම තමන් කැමැති ආකාරයකට තෝරා ගැනීමට බෞද්ධ දර්ශනයෙහි සහතික කර ඇත. කර ඇත්තේ මග පෙන්වීමක්‌ පමණි.
යා දිසං වපතේ භීජං
නා දිසං හරතේ ඵලං
කල්‍යාණකාරි කල්‍යාණං
පාපකාරී ච පාපකං'
ගාථාවෙන් ඒ පැහැදිලිය. ඒ ගාථාවේ අර්ථය 'වපුරන්නේ යම් ආකාර බිජු වටෙක්‌ද, ලබාගනුයේ ඊටඅනුරූප අස්‌වැන්නකි. එසේම යම් යහපත්දෙයක්‌ කළහොත්, යහපතක්‌ද, අයහපත් දෙයක්‌ කළහොත් අයහපතක්‌ද සිදුවේ' යන්නයි. ඒ අනුව යා යුතු පාර මොකක්‌දැයිතීරණ ගැනීමේ අයිතිය බුදුදහමින් තහවුරු කර ඇත. විභාගයකට පෙනී සිටින අයකුට අසමත් වීමේ අයිතිය ද ඇත.එහෙත් අසමත්වීමට විභාගයකට පෙනී සිටීමේ ඇති හරය ඵලයකුමක්‌ද? හැකි උත්සාහයෙන් ජය ලැබීමට සමත්වීමටම සැරසීම ඉතා ඥානවන්තය. අනුගමනය කළ යුතුම පිළිවෙළයි.
මෙලොව පරලොව දෙලොව වැඩ පිණිස වූ එකම මග කුසලයන් පිහිටීමයි. (කුසලස්‌ස උපසම්පදා) මෙහි දැක්‌වෙන කුසල යනු කිsමෙක්‌දැයි විමසීම වටී. ඒ පිළිබඳව ඇති විග්‍රහය 'කුච්තේ පාපතේ ධම්මේ චලති, න්දති, විද්වන්සේතී'ති කුසලං' යන්නයි. එහි අර්ථය පහත්, පාපී දහම් සොලවාද, සිඳීද, විනාශ කරාදනුයි කුසලයි' යන්නයි. මෙහි 'කු' යනු පහත් පව් ධර්මයි. ඒ පහත් ළාමක පව් ධර්ම සංඛ්‍යාත 'කු' සොලවනවා නම්, කපනවා නම්, විනාශ කරනවා නම් එ 'සල' යි. එවිට කු + සල + කුසලයි. ඒ ක්‍රියාත්මක කිරීම විධි තුනකින් කළ හැකිය. ඒ ඒ අංගයට පමණක් සාපේක්‌ෂව අත්හැරීම, සපුරාම ගලවා විනාශකර අතහැරීම වශයෙනි. මේ කුසලයන්හි ක්‍රියාකාරීත්වය පිහිටන්නේ ලෝකයට අයත් විෂයන්ටය. ලෝකයෙන් එතෙර තත්ත්වය (ලෝකොත්තර) වනාහි කුසලා කුසල නිශ්ක්‍රීය කිරීමයි. (කම්මක්‌ඛයෝ, විරාගෝ, නිරෝධෝ නිබ්බානන්ති) ඒ එසේ වෙනතාක්‌ අප වෙතින් විය යුතු උත්සාහවත්ව කුසලතා හෙවත් පෞරුෂය වර්ධනය සඳහා කටයුතු කිරීමයි.
එක වරම මේ කුසලතාහි පිහිටිය නොහැකිය. ඒ නිසා ඒ පිළිබඳව පිළිවෙලකට පෙළගැසිය යුතුය. ඒ පෙළගැසීම වියයුතු අන්දම යෝජනා කරන තිලෝගුරුවරයාණෝ 'සුනාථ ධාරේථ, චරාථ ධම්මේ' ලෙස ගොනුවක්‌ ඉදිරිපත් කෙරෙති. මෙහි ධම්මේ යනු පිළිවෙලෙහි ක්‍රමයෙහි ආකාරයෙහි ස්‌වභාවයෙහි යන අර්ථය ගෙනදේ. 'සුනාථ' යනු හොඳින් අහන්න හෙවත් පරමාර්ථය මුදුන් පමුණුවා ගනු පිණිස යුතු විධි දැනගන්න. (පරියත්ති සාසනය) ධාරේථ යනු මුලදී දැනගත් දේ අභ්‍යාස කරන්න (පටිපත්ති සාසනය), චරථ යනු ඒදැනගත් දේ භාවිතයෙන් ප්‍රතිපල ලබාගන්න (පටිවේද සාසනය) යන අර්ථ ගෙන දේ. මේ ක්‍රමවේදය අනුගමනයෙන් තමන් වහන්සේ ලද ප්‍රතිඵල පිළිබඳව ධම්මචක්‌ක පවත්තන සූත්‍රයෙන් කරුණු ඉදිරිපත් කරන බුදුරජාණන් වහන්සේ 'භාවිතන්ති මේ භික්‌ඛවේ පුබ්බේ අනනුස්‌සු තේසු ධම්මේසු, චක්‌ඛුං උදපාදි, ඤාණං උදපාදි, පඤ්Æ උදපාදි, විඡ්ජා උදපාදි, ආලෝකෝ උදපාදි' ලෙස දක්‌වති.
මෙහිදී දුකින් නිදහස්‌වීම සංඛ්‍යාත අභිමතාර්ථයෙහි තදින්ම පිහිටීම 'චක්‌ඛුං උදපාදි' යන්නෙන් ප්‍රකාශ කෙරේ. ක්‍රියාවලියෙහි ඵලය ඉදිරිපත් වෙන්නේ ඉන් පසුවය. ඒ අනුව යා යුතු මග දැනගනියි. ඒ මූලධර්මය හෙවත් න්‍යායයි. ඒ දක්‌වන්නේ 'ඤාණං උදපාදි' යනුවෙනි. එයට ශාස්‌ත්‍රීය කියාද කිව හැක. ඒ දැනගත් න්‍යාය, මූලධර්මය හෙවත් ශාස්‌ත්‍රය නිවැරැදිව භාවිතයට ගැනීම 'පඤ්ඤා උදපාදි' යන්නෙන් දර්ශිතය. විද්‍යාව යනු රසායනාගාරයක කෙරෙන කටයුත්තක්‌ පමණයයි අයෙක්‌ ලඝූ කොට සිතති. එහෙත් විද්‍යාව යනු න්‍යායයේ සහ භාවිතයේ සමතුලිතතාවයෙන් අර්ථය මුදුන් පත් කර ගැනීමට වෙරදැරීමයි. ඒ විඡ්ජා උදපාදී යන්නෙන් නිර්දේශිතය. ඒ අභිමථාර්ථයෙහි තදින්ම පිහිටීම හෙවත් යා යුතු මග දැන, යා යුතු මග දැක යා යුතු මග ගොස්‌ පිහිටිය යුතු තැනට පත්වීම හෙවත් අභිමතාර්ථය මුදුන්පත් කර ගැනීම 'ආලෝකෝ උදපාදි' යනුවෙන් දක්‌වා ඇත. නූතන අධ්‍යාපන විද්‍යාවෙන් දැනුම (විජානන), ආකල්ප (ආවේදන) කුසලතා (මනෝ චාලක) යනුද, සුනාථ, ධාරේථ, චරාථ යන්නමය. එසේම පළපුරුද්ද වෙත ගමන් කරන්නා දැන පුරුද්ද, දැක පුරුද්ද, කළ පුරුද්ද ඔස්‌සේ පළපුරුද්ද වෙත සේන්දු විය යුතු යෑයි වූ සම්මතය ද එයමයි.
මේ අනුව පෙර කරන ලද පින් ඇති බව යන අර්ථය රැඳුණු 'පුබ්බේ ච කත පුඤ්ඤතා' යන මංගල සුත්‍ර පදයෙහි 'පුබ්බේ' යන වචනය පෙර ආත්මයටම භාරදීම යුක්‌ති නැත. එහෙත් ඒ සපුරාම බැහැර කිරීමද යුක්‌ති යුක්‌ත නොවේ. මක්‌ නිසාද යත් අප බුදුරජාණන් වහන්සේ ලබාගත් ජයග්‍රහණයන් අටක්‌ ආශ්‍රයෙන් සකස්‌ කරගත් 'ජය මංගල ගාථා' හි පළමුවැනි ජයග්‍රහණය, වැදගත්ම ජයග්‍රහණය බෝධිසත්ව කාලයට පමණක් අයිති නිසාය. අනෙක්‌ ජයග්‍රහණ හතම මේ ලෝකයට අයත් බව අප අමතක නොකළ යුතුය.
