වන්දනාව සදහා විහාරස්ථානවලට පැමිණෙන පින්වතුන් ඒ ස්ථාන අපවිත්‍රව තිබෙනු දැක දැක නොසලකා නොයා යුතුය. සිද්ධස්ථාන ඇමද පිරිසිදු කිරීම උසස් පින්කමකි. එහි අනුසස් බොහෝ ය. එය ශ්‍රද්ධාව ඇති නම් වියදමක් නැතිව කා හටත් පහසුවෙන් කර ගත හැකි පින්කමකි.

ඔබේ ජීවිත පහන නිවෙන්නට පෙර ධර්මය දකින්න.

පින සහ නිවන

රූපී බ්‍රහ්ම ලෝක කරා එළඹෙන මාර්ගය මතු නොව, අරූපී බ්‍රහ්ම ලෝක වෙත යන ධ්‍යාන සමාපත්ති මාර්ගයද බෝසතුන් මෙලොවට පැමිණෙන විට ද පැවැතිණි. කිසිවකුගේ මඟ පෙන්වීමකින් තොරවම බෝසතුන් කුඩා අවදියේ වප් මඟුල් බිමේදී ප්‍රථම ධ්‍යානයට සමවැදී කල් ගෙවූ පුවත බුදුහු මැඳුම් සඟියේ “මහා සච්චක” සූත්‍රයේදි වදාරති.
ලාභ උපදවන මඟ එකෙකි. නිවන් මඟ අනෙකකි. මෙය වූ කලී බුදුරදුන්ගේ ප්‍රකට දේශනාවකි. එය “අඤ්ඤා හි ලාභුපනිසා –අඤ්ඤා නිබ්බාණගාමිනී” යනුවෙන් දක්වා ඇත. මේ අතුරෙන් පළමු මඟ පුණ්‍ය මාර්ගයයි. දෙවැන්න එනම් නිවන් මඟ යනු කුසල මාර්ගයයි. බෝධිසත්වයන් වහන්සේ මෙලොව බිහිවීමට පෙර තුසිත දෙව්ලොවෙහි වැඩ සිටියහ.එහි දෙවියන් සිටින බව ප්‍රකට කරුණකි. අසිත තවුසා බෝසත් උපත දැන ගත්තේ දෙව් ලොවදී දෙවියන්ගෙනි. බෝසත් උපත සිදු වූයේ රජ පවුලකය. ඒ වන විට මිනිස් ලොව රජවරුන්, ත්‍රිවේද පාරප්‍රාප්ත බමුණන්, සිටුවරුන්, ගෘහපතියන් ඇතුළු මිනිසුන් සිටි බව පැහැදිලිය. අභිනිෂ්ක්‍රමණයේදී බෝ සතුන්ට තවුස් පිරිකර පිරිනැමුයේ, “සහම්පති” මහා බ්‍රහ්මයාය. මෙකී කරුණු අනුව බුදුවරයෙකුගේ සම්ප්‍රාප්තියක් නැතත්, බුද්ධ ශාසනයකින් තොරවත්, මිනිසුන්, දෙවියන්, බඹුන් ලෝ තලයන්හි ජීවත්ව සිටි බවත්, මිනිස් ලොවම දිව්‍ය ලෝකවලට ,බ්‍රහ්ම තලවලට යන්නට මඟ සැලසී තිබුණු බවත් පැහැදිලිය. ඒ එසේ නම් බුදුවරයකු ලොව පහළ වනුයේ සත්වයන් එකී ලෝකවලට යවන්නට විය නො හැකිය.
රූපී බ්‍රහ්ම ලෝක කරා එළඹෙන මාර්ගය මතු නොව, අරූපී බ්‍රහ්ම ලෝක වෙත යන ධ්‍යාන සමාපත්ති මාර්ගයද බෝසතුන් මෙලොවට පැමිණෙන විට ද පැවැතිණි. කිසිවකුගේ මඟ පෙන්වීමකින් තොරවම බෝසතුන් කුඩා අවදියේ වප් මඟුල් බිමේදී ප්‍රථම ධ්‍යානයට සමවැදී කල් ගෙවූ පුවත බුදුහු මැඳුම් සඟියේ “මහා සච්චක” සූත්‍රයේදි වදාරති. පසු කලෙක ‘ආලාර කාලාම” ‘උද්දකරාමපුත්‍ර’ ආදීන් වෙතින් අට වැනි සමාපත්තිය දක්වා බෝසතුන් තම සිත දියුණු කර ගත් බව ප්‍රකටය. මේ ධ්‍යානවලින් සෑහීමකට පත් නොවු බෝසත්තුමා ඒ හැම අතැහැර “කිං කුසලගවේසී” (කුසල් කවරේ දැයි විමසමින්, පිටත්ව ගියේ මේ වන විටද බුද්ධ ශාසනය පහළ වී නැති බව අප මතක තබා ගත යුතුය. මා මෙයින් කීමට උත්සාහ කරන්නේ, ඉහත සඳහන් තත්ත්වයන්ට පත්වීමට බුදුවරයකු හෝ බුදුසමයක අවශ්‍යතාවයක් නොවන බව කීමටයි.

නිවන් මඟ පැහැදිලි කිරීම

බුදුවරයකුගේ පහළ වීම සිදුවනුයේ නිවන් මඟ පැහැදිලි කිරීම උදෙසාමය. බුදුන් වහන්සේගේ පින් කිරීමට උපදෙස් දීම වූ කලී අතිරේක කටයුත්තකි. එය වනාහී දස අකුසල් රැස් කරමින් සතර අපාය පුරවන ජනතාවට සැප විඳින මඟ කියා දෙමින් ඔවුන් පිනට යොමු කර වීමෙකි. ආර්යභාවයට පත් නොවූ අය කුමන ලොවක සිටියත් ආයු කෙළවර නැවත අපායන් කරා එන බව, “අංගුත්තර නිකායේ චතුක්ක නිපාතයේ” පුග්ග ල” සූත්‍රයේ දැක්වේ.
පින් රැස් කිරීම වනාහී ‘පුඤ්ඤාභිසංඛාර’නමින් හැඳින්වේ.මෙයින් සුගතිගාමී විය හැකිය. ඒ සුගතිය නම් කුමක්ද? මිනිස්ලොව දිව්‍ය ලෝක සය හා රූපී බඹතල දහසය යන මේවාය. පින් රැස් කොට යා හැකි මෙයින් අන්‍ය වූ සුගතියක් නැත.”අපුඤ්ඤාභි සංඛාර” යනු පව් රැස් කිරීමයි. මෙය සතර අපායට යන මඟයි. “ආනෙඤ්ජ “යනු කම්පා නොවන, නො සෙල්වෙන යන අර්ථ ඇති පදයකි. “ආනෙඤජාභිසංඛාර” රැස් කිරිමෙන් අරූපී සිව් බඹතල වෙත යා හැකිය. මෙකී සංඛාර’ වර්ග තුනෙන් ‘අපුඤ්ඤාභිසංඛාර’ හැර ඉතිරි දෙකම පින් රැස් කිරීම්ය. පින් රැස්කොට එයින් නිවන් ලද හැකි බවක් මෙයින් කියැවේද? කොහෙත්ම නැත. මේ “සංඛාරයන්” උපදිනුයේ කොතැනින්ද? කුමන හේතුවකින්ද? “අවිජ්ජා පච්චයා සංඛාරා” අවිජ්ජාව නිසා සංඛාර හට ගනී.ඒ එසේ නම් “අවිද්‍යාවෙන් නිවන උපදී “දැයි සිතා බැලීම වටී.නිවන් මග යන බෞද්ධයකුට මේ ටික සිතා ගත නොහැකි නම්, එය මහා ම කරුමයකි. ඊට වඩා ඒ ගැන කියන්නට දෙයක් නැත.
ඉහත සඳහන් කරුණු විශ්වාසයට ගැනීමට තරම් ප්‍රමාණවත් නො වන්නේ යැයි සිතන කෙනෙකුට අංගුත්තර නිකායේ “දුතිය කම්ම” සූත්‍රය විමසා බැලීම වටී. එහි මෙසේ දැක්වේ. “තිදොරින් පව් රැස් කරන්නෝ ඊට ගැළපෙන තැන්හි උපදිත්, එහි ඒකාන්ත දුක් විඳිති. තිදොරින් පින් රැස් කරන්නෝ සුගතියෙහි උපදිත්, එහි ඒකාන්ත සැප විඳිත්. තිදොරින් පව් පින් දෙකම රැස් කරන්නෝ ඊට ගැළපෙන තන්හි උපදිත්. පව් පින්වලින් තොර, ක්‍රියාවන් කර්මය ක්ෂය කිරීම පිණිස පවතී. “කම්මක්ඛයො නිබ්බාණ” කර්මය ක්ෂය කිරීම වනාහි “නිවන”යි.
අවසාන වශයෙන් ඔබේ විශේෂ අවධානය යොමු කරවිය යුතු සූත්‍ර ධර්මයක් “සංයුක්ත නිකායේ” එයි. එය “පරිවීමංසක” සූත්‍රයයි. පහත දැක්වෙන බුදුරදුන්ගේ ශ්‍රී මුඛ පාඨය ඔබට නො තෙරේ නම් පාලි ශබ්දකෝෂවල පිහිට ලබාගන්න. නැතිනම් පාලිය මැනවින් දන්නා අයකුගේ සහාය ලබා ගන්න. සූත්‍ර පාඨය මෙසේය.
“අවිජ්ජාගතොයං භික්ඛවෙ පුරිසපුග්ගලො පුඤ්ඤං චෙ සංඛාරං අභිසංඛරොති, පුඤ්ඤොප ගං හොති විඤ්ඤාණං, අපුඤ්ඤං චෙසංඛාරං අභිසංඛරොති, ආනෙඤ්ජොපගං හොති විඤ්ඤාණං, ආනෙඤජං චෙසංකාරං අභිසංඛරොති , ආනෙඤ්ජොපගං හොති විඤ්ඤාණං”

අවිද්‍යාව දුරු කිරීම

“මහණෙනි” අවිද්‍යාවෙන් යුතු මිනිසා ඉඳින් (යම් විදියකින්) පින් රැස් කෙරේද? ඔහුගේ විඤ්ඤාණය (සිත ඒ අනුව යයි. ඉඳින් ඔහු පව් රැස් කෙරේද? ඔහුගේ විඤ්ඤාණය ඒ අනුව යයි. ඉඳින් ඔහු අරූපාවචර පින් රැස් කෙරේද? ඔහුගේ විඤ්ඤාණය ඒ අනුව යයි”
“යාතොච ඛො භික්ඛවෙ භික්ඛුනො අවිජ්ජා පහීණා හොති, විජ්ජා උප්පන්නා, සො අවිජ්ජා විරාගා, විජ්ජුප්පාදා නෙව පුඤ්ඤාභි සංඛාරං අභිසංඛරොති, න අපුඤ්ඤාභිසංඛාරං අභිසංඛරොති, න ආනෙඤ්ජාභිසංඛාරං අභිසංඛරොති”
“මහණෙනි, යම් අවස්ථාවක පටන් භික්ෂුවකගේ අවිද්‍යාව ප්‍රහීණ වීද? විද්‍යාව ඉපදුනේද? එවක් පටන් ඔහු අවිද්‍යාව දුරු කිරීමෙන් විද්‍යාව උපදවා ගැනීමෙන් පින් රැස් නො කරයි. පව්ද රැස් නොකරයි. අරූපාවචර පින්ද රැස් නොකරයි”
මෙතැන් පටන් මේ සූත්‍රයේ භික්ෂුවක් නිවන දක්වා ගමන් කරන ගමන් මඟ බුදුරජාණන් වහන්සේ ඉතා කදිමට විවරණය කෙරෙති. නිවන් පසක් කිරීමට උත්සාහ දරන පිරිස් අතරේ භික්ෂුවට විශේෂ තැනක් හිමිවේ. ගිහියකු පැවිද්ද ලබන්නේම “සබ්බ දුක්ඛ නිස්සරණ නිබ්බාණ සච්ඡිකරණත්ථාය පබ්බජ්ජං දෙථ මෙ භන්තෙ” කියාය. කුඩා කල මෙහි අර්ථ නො වැටහුනත්, පසු කලෙක හෝ භික්ෂුවකට මෙය තේරුම් යා යුතුය. පැවිද්දේ අර්ථය පැහැදිලි වන කරුණක් “සංයුත්ත නිකායේ “බ්‍රාහ්මණ සංයුත්ත”යේ එයි. එහි දී එක් දෙවියෙක් භික්ෂුව යනු කවරෙක් දැයි බුදුරදුන්ගෙන් ප්‍රශ්න කරයි. ඊට පිළිතුරු සපයන බුදුහු මෙසේ වදාරති.
“යො’ධ පුඤ්ඤංච පාපංච – බාහිත්වා බ්‍රහ්මචරියවා 
සංඛාය ලොකෙ චරති – ස වෙ භික්ඛූති වුච්චති”
”මේ ශාසනයෙහි යමෙක් පිනද පවද බැහැර කොට, බ්‍රහ්මචාරි ව වෙසෙමින්, නුවණින් විමසා බලා ලොව හැසිරේ නම් ඒකාන්තයෙන් ඔහුට භික්ෂුව යැයි කියනු ලැබේ”.
“පුඤ්ඤ පාප පහීණස්ස –නත්ථි ජාගරතො භයං” පින් පව් දෙකම දුරු කොට, නිදි වරා කෙලෙස් දුරු කරන්නාට සසර බිය නැතැ”යි පැහැදිලි කරනුයේද “නිවන් මඟ“යි ලෝභ, දෝස, මෝහ අකුසල මුල් බව දනිමු. අලෝභ,අදෝස, අමෝහ, අකුසලයන්ට ප්‍රතිපක්ෂය. එනම් ඒවා කුසල පක්ෂයේය. යමකු අකුසල් දුරුවන ලෙසින් , කුසල්, වැඩෙන අයුරින් තම සිතින් – කයින්, වචනයෙන් සිදු කරන සෑම ක්‍රියාවක්ම ඉටු කිරීමට වග බලා ගන්නේ නම් කුසල් මඟ“ යනු එයයි. “නිවන් මඟ” එයින්ම හෙළි වේ.

පින් ලැබෙන බෝධි පූජා තබමු මෙසේ...

හොරණ රාජකීය ජාතික පාසලේ ආචාර්ය ශාස්‌ත්‍රපති 
පූජ්‍ය ගයිරෑනගම විනීත හිමි

උඳුවප් පොහොය සිරිලක වාසී අපට ඉතා වැදගත් වන්නේ බෝධි ආගමනය නිසාය. අනුරාධපුර යුගයේ දෙවනපෑතිස්‌ රජ දවස සිදුවූ මහින්දාගමනයෙන් අනතුරුව බෞද්ධ ප්‍රබෝධයක්‌ ඇතිවිය. අනුලා නම් රාජ මහේෂිකාවගේ සසුන්ගත වීමේ අභිලාෂය නිසා ඊට සුදුසු ලෙස මිහිඳු තෙරුන්ගේ නැගණිය වූ සංඝමිත්තා තෙරණිය වැඩමවා ගැනීමට ඉන්දියාවේ ධර්මාශෝක රජු වෙත පණිවිඩ යෑවුණි. අරිට්‌ඨ කුමරුන් ඇතුළු දූත පිරිස එම කාර්ය ඉටුකළහ. ඒ සමගම ජය ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේගේ දක්‍ෂිණ ශාඛාවද ලක්‌දිවට වැඩම කරවන ලදී. අනතුරුව බෝධීන් වහන්සේ මුල්කොට නව සංස්‌කෘතික ලක්‍ෂණ රාශියක්‌ද මෙරට ඇතිවිය. 

බෝධි වන්දනයට දිගු ඉතිහාසයක්‌ ඇත. බුද්ධ කාලයට පෙර සිටම වෘක්‍ෂ වන්දනාව පැවතිණි. විවිධ අරමුණු බලාපොරොත්තු ඉටුකර ගැනීම සඳහා වෘක්‍ෂයන්ට වන්දනාමාන සිදුවිය. ඉන්දියාව පමණක්‌ නොව මිසරය, බැබිලෝනියාව (ඉරාකය), මෙසපොතේනියානු ශිෂ්ටාචාරය (ඉරානය), ආසියාතික රටවලද වෘක්‍ෂ වන්දනාව පැවතිණි. බෝධි සත්ත්වයන් වහන්සේ බුද්ධත්වය සඳහා යන ගමනේදීද, සුජාතාව කිරිපිඬු පූජා පවත්වන්නේද වෘක්‍ෂ වන්දනාවට ගිය ගමනකදීය. වෘක්‍ෂයන්ට අධිගෘහිත දෙවි දේවතාවුන් ඇතැයි යන විශ්වාසයෙන් මෙම පූජා පවත්වා ඇත. ඇසතු, නුග, ඇටඹ, නා ආදී වෘක්‍ෂ වන්දනාවට පාත්‍ර වී ඇත. 

බෝධි සත්ත්වයන් වහන්සේ ඇසතු බෝධි මූලයේ දී සියලු කෙළෙසුන් නසා සම්මා සම්බුද්ධත්වයට පත්වූහ. බුදු බව ලැබ දෙවන සතියේ දී තමන්ගේ බුද්ධත්වය සඳහා සෙවණ ලබාදී උපකාර කළ බෝධීන් වහන්සේට අනිමිස ලෝචන පුද පූජා පැවැත්වූහ. කළගුණ සැලකීම මෙන්ම බෝධි වන්දනාවට මුල් අඩිතාලම වැටෙන්නේද මෙයිනි. පසුව සැවැත්නුවර ආනන්ද බෝධිය රෝපණය කිරීමෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙනුවට බෝධීන් වහන්සේට පූජා පැවැත්වීම ආරම්භ විය. එය බුද්ධ නියමයෙන් සිදු වූවක්‌ බැවින් බුදුරජාණන් වහන්සේට කරන පූජාව බෝධීන් වහන්සේට සිදු කිරීමේ වරදක්‌ නැති බව පෙනේ. 

අප බුද්ධ පූජා තබන චෛත්‍ය තුනකි. ශාරීරික, පාරිභෝගික, උද්දේසික වශයෙනි. මෙයින් පාරිභෝගික චෛත්‍ය ගණයට බෝධීන් වහන්සේ අයත් වේ. එනිසා බෝධි පූජාව බුද්ධ පූජාවක්‌ම විය යුතුය.

සංඝමිත්තා ආගමනයෙන් අනතුරුව ලක්‌දිව ඒ වන විට පැවති වෘක්‍ෂ වන්දනා වෙනුවට බෝධි වන්දනය ස්‌ථාපිත විය. දෙවන පෑතිස්‌ රජු පළමු බෝධි පූජාව තබා ඇත්තේ ජය ශ්‍රී මහා බෝධි ශාඛාව පිළිගැනීමට මහා පෙරහැරක්‌ද සංවිධානය කරමිනි. රාජකීයන් මෙන්ම සෙසු ජනතාවද ශ්‍රද්ධා ගෞරවයෙන් එකල බෝධි පූජා පවත්වා ඇත. මහාවංශයට අනුව "සිනාත පූජාව" නමින් බොහෝ රජවරු බෝධි පූජා පවත්වා ඇත. එමෙන්ම බෞද්ධ ජීවිතය හා බැඳි බෝධි පූජාව මහා පරිමාණ වශයෙන් මෙන්ම කුඩා කණ්‌ඩායම් වශයෙන්ද විහාරස්‌ථාන කේන්ද්‍ර කොටගෙනද බෝධි පූජා පින්කම වර්ධනය විය. මේ සඳහා මල්, ගිලන්පස, චතුමධුර, පහන් ආදී පූජා මෙන්ම ධජ, පතාක පූජාද, ශබ්ද, නෘත්‍ය පූජාද කාලීන වශයෙන් වර්ධනය වන්නට විය. නූතනය වන විට ඉතා ජනප්‍රිය අංගයක්‌ ලෙස බෝධි පූජාව සඳහන් කළ හැකිය. "බෝධි" යන වචනය රජවරුන්ගේ පටන් නම්වලට එකතු වීමෙන්, ග්‍රාම නාම බිහිවීමෙන්ද අපගේ සංස්‌කෘතියට බද්ධ වී ඇති අයුරු ප්‍රකටව පෙනේ.

බෝධි පූජා තැබීමේ සැබෑ අරුත බෝධි වන්දනා ගාථාවෙන්ම පෙනේ. 

යස්‌සමූලේ නිසින්නෝව 

සබ්බාරි විජයං අකා

පත්තෝ සබ්බඤ්ªතං සත්ථා

වන්දේ තං බෝධි පාද පං. 

(මහා බෝධිවංසය) 

"බුදුරජාණන් වහන්සේ යම් මූලයක හිඳ සියලු කෙලෙස්‌ සතුරන් ජයගත්තේද, උතුම් බුද්ධත්වයට පත්වූයේද ඒ බෝධීන් වහන්සේ වඳිමි" මෙයින් අප බෝධි වන්දනාව සිදු කරන්නේ බුද්ධත්වය සඳහා උපකාර වූ බැවිනි.

තවද 

ඉමේ ඒතේ මහා බෝධී 

ලෝක නාථේන පූජිතා

අහං පිතේ නමස්‌සාමී... 

බෝධි රාජා නමත්ථුතේ

"ඒ මහා බෝධිය ලෝක නාථයාණන් වහන්සේ විසින් පූජා කරන ලදී. මමද ඒ බෝධිය වන්දනා කරමි. බෝධිරාජයාණන් වහන්සේට නමස්‌කාර වේවා" යන ගාථාවෙන්ද ප්‍රකට වන්නේ බුදුරදුන් පූජා පැවැත්වූ බැවින් මමද එම බෝධිය වඳින බවයි.

බෝධි වන්දනය වෘක්‍ෂ වන්දනයක්‌ පමණක්‌ම නොවේ. තථාගතයන් වහන්සේ පරිභෝග කළ වස්‌තුවකි. එබැවින් බෝධි වන්දනය කළ යුත්තේ පාරිභෝගික චෛත්‍ය වන්දනාවක්‌ ලෙස සළකා බුද්ධ පූජාව තැබීමක්‌ ලෙසිනි. බෝධීන් වහන්සේ බුදුවරයන් ඇති කල්හිත්, පිරිනිවි කල්හිත් වන්දනීය චෛත්‍යයක්‌ වන බව බුදු හිමියෝ ආනන්ද තෙරුන්ට දේශනා කළහ. ඒ අනුව අටවිසි බුදුරජාණන් වහන්සේලා විසින් පරිභෝග කරන ලද විවිධ බෝධි වෘක්‍ෂ පිළිබඳ සඳහන් වේ. ඊට අමතරව බුදුවරු පහළ වන "බෝධි මණ්‌ඩල" නම් ස්‌ථානයක්‌ දඹදිව මධ්‍ය දේශයේ නේරඤ්ජා ගඟට නුදුරේ පවතින බවත් එය විශේෂ ස්‌ථානයක්‌ බව කාලිංග බෝධි ජාතකයේ විස්‌තර වේ. තවද බෝධි සත්ත්වයන් උපත ලබන දිනයේම උපත ලබන බෝධීන් වහන්සේද විශේෂ වෘක්‍ෂයක්‌ බවට පත්වේ.

ලාංකේය ජනතාව අද වන විට ඉතා සමීපව ඇසුරු කරන බෝධි චෛත්‍ය සේම වන්දනා මාන පූජා පවත්වමින් විවිධ ප්‍රාර්ථනා ඉටුකර ගැනීමට උනන්දු වේ. එමෙන්ම කෙනකුට පැමිණෙන අපල ග්‍රහදොස්‌ දුරුකර ගැනීම සඳහා ද මේ සඳහා යොමු වේ. එහි වරදක්‌ නැත. වරද ඇත්තේ බෝධි පූජාව තබන ක්‍රමවේදයේය. එබැවින් මෙම කරුණු ඔබට ඉතා වැදගත් වනු ඇත.

යම් ප්‍රාර්ථනාවක්‌ ඉටුකර ගැනීම සඳහා බෝධි පූජා තබනවා නම් හෝ පින් සිදු කර ගැනීම සඳහා වන්දනාමාන කරනවා නම් හෝ තබන පූජාව නිසි පරිදි තැබීම වඩාම හොඳය. ඔබ මේ සඳහා නිවසේ සිටම මනාව සූදානම් විය යුතුය. ගිලන්පස සාදා ගැනීමේ දී, මල් නෙලා ගැනීමේ සිටම ඉතා ශ්‍රද්ධාවෙන් කළ යුතුය. පිරිසිදුව කළ යුතුය. සුදුවතින් සැරසී විහාරස්‌ථානයට පිවිස ජීවමාන බුදුරදුන් වන්දනාමාන කරන පූජා පවත්වන දෑ ඇති කර ගැනීම හොඳය. තථාගතයන් වහන්සේට උපස්‌ථාන කරන අදහසින් ගෞරවයෙන් බෝමළුව, විහාර මන්දිරය පිරිසිදු කරන්න. මල් ආසන පිරිසිදු කර පිරිසිදු පැන් බඳුනක්‌ මුලින්ම පූජා කිරීම හොඳයි. අනතුරුව මල්, ගිලන්පස ආදී පූජා තබන ද්‍රව්‍ය පිරිසිදුව ශ්‍රද්ධාවෙන් යුතුව ගෞරව බහුමානයෙන් සකසා ගන්න. විහාර මන්දිරයට පළමුව ගිලන්පස පූජා කරන්න. චෛත්‍ය ස්‌ථානයක්‌ ඇත්නම් ඊටද පූජා පවත්වා බෝධීන් වහන්සේ ළඟ පූජා ද්‍රව්‍ය තබා පහන්, සුවඳ දුම් ආදිය පූජා කරන්න. බෝධීන් වහන්සේ නෑවීම පූජාවට පෙර සිදු කිරීම වඩා හොඳය. ඉතිපිසෝ... ගාථාව කියමින්, සිහි කරමින් මෙම පූජා තැන්පත් කරන්න. තම දකුණු අත බෝධීන් වහන්සේ දෙසට සිටින සේ පැදකුණු කළ යුතුය. වටා ගමන් කළ යුතුය. සියලු පූජා තබා ස්‌වාමීන් වහන්සේ කෙනකු ලවා හෝ තමාම වන්දනා කළ යුත්තේ අනතුරුවය. තෙරුවන් වන්දනාකොට බුද්ධ පූජාව පවත්වා බෝධි වන්දනා ගාථා කියා බෝධීන් වහන්සේට පූජා පවත්වා කරණීය මෙත්ත සූත්‍රය සඡ්Cධායනා කරන්න. තුන් සූත්‍රය කියවීමද ඉතා ගුණදායකයි. අනතුරුව මෛත්‍රී භාවනාව කරන්න. ඉන්පසු දෙවියන්ට පින්දී. මියගිය ඥතීන්ට පින් දෙන්න. තමාගේ දෙමාපියන්, ගුරුවරුන් මෙන්ම පවුලේ සියලු දෙනාම සිහිකර පින් දෙන්න. ඔවුන්ට ආශිර්වාද කරන්න. සැමගේ දියුණුව, සමගිය නිරෝගී සුව ප්‍රාර්ථනා කරන්න. 

විශේෂයෙන් ඔබ බෝධි පූජා තබන විට පවුලේ සියලු දෙනාම සහභාගි වීම ඉතාම වැඩදායකයි. දරුවන් සමග එකතුව මෙවැනි දේ කිරීමෙන් ඔවුන්ට ආශිර්වාදයක්‌ මෙන්ම ඉදිරි අනාගත පැවැත්මට ඔබ කරන්නේ මහඟු සේවයකි. "යහපතෙහි පිහිටුවීම" යන මාපිය යුතුකම ඉටු වන්නේ එවිටය. එනිසා දරුවන්ට මේවා මනාව කියාදී දැනුවත් භාවය ඇතිකර ශ්‍රද්ධාවන්තයකු බවට පත්කරවීමද මහඟු පිනකි. 

දැන් ඔබ බෝධි පූජා පවත්වා අවසන් වී නැගිට යැම සුදුසු නොවේ. ඔබේ අවශ්‍යතාව වෙනුවෙන් මල් ආසනවල තැන්පත් කළ සියලු දෑ ඉවත් කරන්න. ගිලන්පස මෙන්ම මල්ද ඉවත් කරන්න. ඒවා ආසනවල තබා යැමෙන් මල් පරවී සුවඳ වෙනුවට දුඟඳ හමනු ඇත. ඒවා ඉවත් කර මල් ඉවත් කරන බෝමලුවෙන් පිටත ස්‌ථානයකට දමන්න. නැවත පෙර තිබූ පරිදි ආසන ආදිය පිරිසිදු කරන්න. ඒ ඒ භාජන, මල් වට්‌ටි නියමිත ස්‌ථානයේ තැබීම කළ යුත්තකි. තමන් රැගෙන ආ හඳුන්කූරු පෙට්‌ටි, තෙල් බෝතල්, මල්, කවර ආදිය ආපසු රැගෙන යැම වඩා හොඳය. ඒවා විහාරස්‌ථානයේ දැමීමෙන් භූමිය අපවිත්‍ර වීමට හේතුවන බැවිනි. විහාරස්‌ථාන භූමිය පවිත්‍රව තබා ගැනීම අප සැමගේම වගකීමකි. එමෙන්ම විශේෂ ශ්‍රමදාන අවස්‌ථාවන්ට සම්බන්ධ වී විහාරස්‌ථාන භූමිය එළි පෙහෙළි කිරීමද පින් වැඩෙන හා අපල දුරු කරවන පිංකමකි.

මේ ආකාරයට ඉතා ශ්‍රද්ධා ගෞරවයෙන් බෝධි පූජා, බුද්ධ පූජා පවත්වා අපල කරදර ආදිය නැති වන්නට හෝ යහපත් පැතුමන් ඉටුවන්නට ඔබ කරන ප්‍රාර්ථනාව ඉතා ඉක්‌මනින් මුදුන්පත් වනවා ඇත. ඕනෑවට එපාවට කරන්නන් වාලේ නොකර අවබෝධයෙන් පින් කිරීමෙන් නිති යහපත උදාවනු ඇත. 

ඔබ බුද්ධ පූජා, බෝධි පූජා පවත්වන විට පින්කම් රැසක්‌ වෙන වෙනම සිදු කරන අතර ඒවාට විශේෂ වූ ආනිශංසද ලද හැකිය. 

බෝමළුව, විහාර මළුව ආදිය ඇමදීම වෙනම පිංකමකි. එයින් නිරෝගී බව, ලස්‌සන, කායික මානසික සුවය ලැබෙනවා පමණක්‌ නොව එවැනි පින්කම් කොට දෙව් මිනිස්‌ භව ලබාගත් අයද නිවන් අවබෝධ කරගත් අය බොහෝ සිටිති. මල්, ගිලන්පස, පහන් ආදී පූජා පැවැත්වීමෙන්ද වෙනම ආනිශංස ලද හැකිය. බුද්ධ වන්දනාව, බෝධි වන්දනය තුළ විශිෂ්ට ආනිශංස ලැබේ. භාවනාවෙන් සිත පවිත්‍ර වන අතර එය නිර්වාණාවබෝධය සඳහා මහත් උපකාරයක්‌ වන කුසලයකි. තවද විහාරස්‌ථානයේ භික්‍ෂුන් වහන්සේලා දැකීම, වන්දනා කිරීම තුළින් මහත් පිනක්‌ සිදුවන බවත්, එය බෞද්ධයකුගේ නොපිරිහීම පිණිස පවතින්නක්‌ බව බුදු පියාණෝ මහානාම ශාක්‍යයන්ට දේශනා කළහ. මේ අනුව දස පුණ්‍ය ක්‍රියා ගණයට අයත්වන දාන, ශීල, භාවනා, පත්තිදාන (පින්දීම), පත්නානුමෝදනා (පින් අනුමෝදන් වීම), වෙය්‍යාවච්ච (වතාවත් කිරීම), අපචායන (පිදිය යුත්තන් පිදීම), දේශනා (ධර්මය කියාදීම), සුති (දහම් ශ්‍රවණය), දිට්‌ඨිජු (යහපත් දැකීම) යන පින්කම් රැසක්‌ සිදු කරගත හැකි බැවින් මනා අවබෝධයෙන් හා පිළිවෙත් ගරුකව පූජා තබන්නට අදිටන් කර ගනිමු.

නිවන් දැකීමට කළ යුත්තේ පින්ද? කුසල්ද?

වැල්ලවායේ සුමනබොධි හිමි

'ඒතං සන්තං ඒතං පණීතං යදිදං සරීබ සංඛාර සමතෝ සබ්බූපධි පටිනිස්‌සග්ගෝ තණ්‌හක්‌ඛයෝ නිරෝධෝ නිරීබානං' යම් මේ සියලු සංස්‌කාර සමථයට පත්වුනාවූ සියලු උපධීන් බැහැර වුනාවූ තණ්‌හාව ක්‌ෂ්ය වුනා වූ නිරෝධය වූ නිවනක්‌ වෙයිද එය ශාන්තය එය ප්‍රනීතය.'

නිවන් දැකීම පිණිස පින් කළ යුතුද? කුසල් කළ යුතුද? යන මේ ගැටලුව නිවැරදි විසඳුමක්‌ ලැබීමකින් තොරව සමාජ කතාබහට ලක්‌වන්නකි. කෙනෙකු පින් කළහොත් සසරෙහි ඇවිදින්නට වන්නේය එබැවින් පින් නොකර කුසල් කල යුතුය යෑයි පවසයි. එසේ පවසන්නේ කවර පදනමක සිටදැයි ඔවුන්ගේ ස්‌ථාවරක්‌ නොපෙනේ. එබැවින් පින කුමක්‌ද? කුසලය කුමක්‌ද? ඒවා නිවනට කෙසේ බලපාන්නේ යෑයිද විමසා බලා තීරණයකට පැමිණිය යුතුය. එබැවින් ඒ සඳහා මෙසේ උත්සාහ දරමු. අපද නිවනට පත්නොවී ඇති බැවින් නුවණින් විමසා බලා පිළිගන්න.

පින නම් කවරේද? 'හදයං පුනාතීති පුඤ්ඤං ' - 'හදවත පවිත්‍ර කෙරෙයි යනුයෙන් පින නම් වේ.' යනු සන්නයයි. (පුන + ණා + ති ) බොහෝ විට දේශකයන් මෙන්ම අවිධිමත් පොත් ලියන්නන්ද 'හදයං පුනාතීති පුඤ්ඤං' යන්න 'හදවත පිනවයි' යන අර්ථයෙන් 'පින නම් වේ' යනුවෙන් වරදවා දක්‌වයි. ඉහත යෙදෙන 'පුන' ධාතුව පවිත්‍ර අර්ථයෙහි යෙදෙයි. පිනවීම අර්ථයෙහි යෙදෙන්නේ 'පීණ' ධාතුවයි. එය ව්‍යාකරණයේදී (පීණ + ණෙ + ති) යනුවෙන් සන්ධි වේ. එසේ අර්ථ දැක්‌වීම වරදවා ගැනීම නිසා සෙසු සියල්ල වරදවාගෙන ඇත. එබැවින්ම බුදු දහම දැනගැනීමට පාලි භාෂාව උගත යුතු බව ද පවසන්නෙමු.

එසේ පිනෙන් හදවත පිරිසිදු කරන්නේ කෙසේද? මෙසේ ගනිමු. පුණ්‍ය ක්‍රියා දසයෙකි. දාන, සීල, භාවනා, පින් දීම, පින් අනුමෝදන් වීම, වතාවත් කිරීම, වැඩිහිටියන් පිදීම, ධර්ම දේශනා කිරීම, ධර්ම ශ්‍රවනය කිරීම, සම්‍යයක්‌ දෘෂ්ටියට පැමිණීම ඒවා වේ. මේ දස පුණ්‍ය ක්‍රියා තුළ හැසිරෙන කල හදවත නොහොත් සිත කෙලෙසුන්ගෙන් පවිත්‍ර වේ. ඒ පුණ්‍ය ක්‍රියා කළ යුත්තේ කුසල් සිත්වලින් වීමයි. කුසල් සිත්වල යෙදෙන්නේ කුසල චෛතසිකයෝම බැවින් ඒ කුසල සිතින් කටයුතු කරන කල සිත අකුසලයන්ගෙන් පවිත්‍ර වී ඇත. එසේ අකුසල් සිත් හෝ චෛතසික නොමැතිවීම සිතෙහි පවිත්‍රභාවයයි. එසේ කෙලෙසුන්ගෙන් පවිත්‍ර වන කල ස්‌වභාවයෙන්ම සිත පිනා යයි. එය එකවරම සිදුවන ක්‍රියා දෙකකි. එනම් පහනක්‌ දල්වන කල ආලෝකය පැතිරීමත් අඳුර දුරුවීමත් එකවිට සිදුවන්නා සේ හදවත පිරිසිදු වන විටම පිනා යාමද සිදුවේ. 

නමුදු පිනායන සැමතැනම හදවත පිරිසිදු වන්නේ නැත. ලෝභ මූලික අකුසල සිතක්‌ ගත්කල එහි සොමනස්‌සය යෙදෙන අවස්‌ථා ඇත. එසේ සොමනස්‌සය යෙදෙනවිට සිත පිනා යයි. නමුදු එතැනදී සිත ලෝභයෙන් අපවිත්‍ර වී ඇත. එබැවින්ද පින යනු හදවත පිනවන්නක්‌ නොව පවිත්‍ර කරන්නකි. 

දැන් කුසලය යනු කුමක්‌දැයි විමසමු. 'කුච්äතේ පාපකේ ධම්මේ සලයන්ති චලයන්ති කම්පෙන්ති විධංසෙන්තීති කුසලා' ළාමක වූ පාප ධර්මයන් සොලවයි, චලනය කරයි, කම්පා කරයි, විනාශ කරයි යන අරුතින් කුසල නම් වේ. එනම් ලාමක වූ ලෝභාදී වූ අකුසලයෝ දුරුකරයි නම් ඒ කුසලයෝ වේ.

ඒ කුසලයෝ දසයකි. ප්‍රණ ඝාතයෙන් වැලකීම, සොරකමින් වැලකීම, කාමයෙහි වරදවා හැසිරීමෙන් වැලකීම, බොරු කීමෙන් වැලකීම, කේලාම් කීමෙන් වැලකීම, සිත් රිදවන වචනයෙන් වැලකීම, නිෂ්පල කතාවන්ගෙන් වැලකීම, දැඩි ලෝභය දුරුකිරීම, ව්‍යාපාදය දුරුකිරීම, මිත්‍යාදෘෂ්ටියෙන් මිදීම යනු ඒවා වේ. මේ කුසලයන් තුල හැසිරෙන කල සිත අකුසලයන්ගෙන් මිදෙන බැවින් සිත පවිත්රර වේ. එබැවින් පින හා කුසලය ගත්කල දෙකෙහිම සමාන ක්‍රියාවන් දක්‌නට ඇත.

එසේම මේ කුසලයන් තුළ හැසිරිය යුත්තේද ඉහත දක්‌වන ලද කුසල සිත්වලින්ම වේ. එබැවින් පින් කිරීමද කුසල් කිරීමද යන දෙකම කළ යුත්තේ කාමාවචර, රූපාවචර, අරූපාවචර කුසල් සිත් වලින්ම වේ. ඒ අනුව ගත්කල කුසලයන්ගේද පුණ්‍ය ක්‍රියාවන්ගේද ප්‍රභවය එකකි. එනම් අලෝභ අදෝස අමෝහ යන කුසල මූලයෝම වේ. මේ කුසල මූලයන්ගෙන් තොරව පින් හෝ කුසල් කළ නොහැක. එබැවින් යමෙකු පින් කමක්‌ කළේද කුසල ක්‍රියාවක්‌ කළේද ඔහුට ඇතිවන්නේ කුසල මූල ජවන් වීථිම වේ.

තවද කුසල කර්මයක්‌ ගත්කල ඒ හරහා පිංකමක්‌ සිදුවීම ඒකාන්තය. ඒ මෙසේයි. 

ඔබ ප්‍රාණඝාතයෙන් වලකිනවා යනු සීලමය පින්කමයි. සොරකමින් වැලකීම, කාමයෙහි වරදවා හැසිරීමෙන් වැලකීම, බොරු කීමෙන් වැලකීම, කේලාම් කීමෙන් වැලකීම, සිත් රිදවන වචනයෙන් වැලකීම, නිෂ්පල කතාවන්ගෙන් වැලකීම යන මේ සියලු කුසල්හි හැසිරීම යනු සීලමය පිංකම් සිදුකිරීමයි. දැඩි ලෝභය දුරුකිරීම් නම් වූ කුසලය තුළ හැසිරෙන්නේ නම් දානය නැමැති පිංකම සිදු කළා වේ. ව්‍යාපාදය දුරුකරන්නේ නම් මෛත්‍රී භාවනාව කළා වේ. මිත්‍යාදෘෂ්ටිය දුරුකරයි නම් සම්‍යක්‌ දෘෂ්ටියට පැමිණීම නම් වූ පිංකම සිදුකළා වේ. ඒ අනුව කුසල කර්මයක්‌ සිදුකිරීම යනු එකාන්තවම පින්කමක්‌ සිදුකළා යන්නයි. එබැවින් පිංකම යනු කුසලය තුළ අඩංගු වුවකි.

නමුදු පින් කමක්‌ ගත්කල එය කුසලයක්‌ වීමටද නොවීමටද හැක. ඒ පින්කම් සිදුකරන අදහස විවිධ වන බැවිනි. එනම් ඔබට භවභෝග සම්පත්ති පතා දන් දිය හැක. එවිට එය දානමය පුණ්‍ය කර්මයකි. නමුදු එය ලෝභය දුරුකිරීමක්‌ නොවන බැවින් කුසලයක්‌ නොවේ. සීලය රකියි නම් එය පින්කමක්‌ සේම කුසලයක්‌ද වේ. නමුදු දිව්‍ය මනුෂ්‍ය සම්පත්තීන් පතා සිල් රකියි නම් එය හීන වූ තෘෂ්ණාවෙන් කෙලෙසුනා වූ දුර්වල කුසලයකි. භාවනාවද එසේමය. එසේම සෙසු පින්දීම, පින් අනුමෝදන් වීම, වතාවත් කිරීම.... යනාදි වූ පින්කම් ද තෘෂ්ණා ආදියෙන් කෙලෙසී ඇතිනම් හා සම්‍යක්‌ දෘෂ්ටිය නොයෙදී ඇතිනම් ඒවා පින්කම් පමණක්‌ වේ. නමුදු දුර්වලව හෝ කුසලයක්‌ ඇත. එබැවින් පින්කමක්‌ සිදුකිරීම යනු පිරිසිදු කුසලයක්‌ වීමට හා නොවීමටද පුළුවන.

එබැවින් පිනට වඩා කුසලය ඉදිරියෙන් සිටි.

දැන් නිවන් පිණිස කළ යුත්තේ කුමක්‌දැයි සොයා බලමු.

'එකායනෝ අයං භික්‌ඛවේ මග්ගෝ සත්තානං විසුද්ධියා සෝක පරිද්දවානං සමතික්‌කමාය දුක්‌ඛ දෝමනස්‌සානං අත්ථංගමාය ඤායස්‌ස අධිගමාය නිබ්බානස්‌ස සච්චිකිරියාය යදිදං චත්තාරෝ සතිපට්‌ඨානා' මහණෙනි යම් මේ සතර සතිපට්‌ඨානයක්‌ වෙයිද එය සත්වයින්ගේ විසුද්ධිය පිණිස සෝක පරිදේවයන්ගේ ඉක්‌මවීම පිණිස දුක්‌ඛ දෝමනස්‌සයන්ගේ අවසානය පිණිස ඤායයාගේ අධිගමය පිණිස නිවන සාක්‌ෂාත් කිරීම පිණිස එකම එක මාර්ගය වන්නේය.'

ඒ අනුව නිවන් සාක්‌ෂාත් කිරීම පිණිස කළ යුත්තේ සතිපට්‌ඨානය වැඩීමයි. සතිපට්‌ඨානය වැඩිම යනු කයෙහි කය අනුව බැලීමත්, වේදනාවෙහි වේදනාව අනුව බැලීමත්, සිතෙහි සිත අනුව බැලීමත්, චෛතසික ධර්මයන්හි චෛතසික ධර්ම අනුව බැලීමත් යන සතරයි. එසේ ඒ සතරක්‌ වූ සතිපට්‌ඨාන වැඩීමට නම් ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගයෙහි සෙසු අංග වඩා සිටිය යුතුය. එනම් සම්මා දිට්‌ඨි, සම්මා සංකප්ප, සම්මා වාචා, සම්මා කම්මන්ත, සම්මා ආජීව, සම්මා වායාම යන සෙසු අංග හය එකාන්තව වඩා සිටීම අනිවාර්ය වේ. නොමැතිව එකහෙලාම සතිපට්‌ඨානය වැඩිය නොහැකිය. සෙසු අංග තිබුනේද සතිපට්‌ඨානය අත්‍යවශ්‍ය අංගය වන බැවින්ම එයම ඒකායන මාර්ගය කොට දක්‌වයි.

මේ ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය වැඩීම ගත්කල ඒ තුල කුසල කර්මයෝ මෙන්ම පුණ්‍ය ක්‍රියාවෝද අඩංගු වන්නේමය. ඒ මෙසේයි. 

සම්මා දිට්‌ඨිය ගත්කල ඒ තුල මිත්‍ය දෘෂ්ටියෙන් මිදිම නම් වූ කුසලයද, සම්‍යක්‌ දෘෂ්ටියට පැමිණීම යන පුණ්‍ය ක්‍රියාවද අඩංගු වන්නේමය. එනම් මෙහි සම්මා දිට්‌ඨිය යනු චතු සච්ච සම්මා දිට්‌ඨියයි. ඒ තුළ කුසල නම් වුද පින් නම් වුද දසවස්‌තුක සම්මා දිට්‌ඨිය අඩංගු වන්නේමය. එබැවින් ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගයෙහි වූ සම්මා දිට්‌ඨිය වඩන්නේ නම් ඒ හරහා කුසලයද පිනද සිදුවී හමාරය.

සම්මා සංකප්ප වැඩීමේදී නෙක්‌ඛම්ම සංකප්පය තුලින් ලෝභය දුරුකිරීමේ කුසලයද දානමය පිනද සිදුවේ. එසේම අව්‍යාපාද සංකප්පය තුලින් ව්‍යාපාදය දුරුකිරීමේ කුසලයද භාවනා පිනද සිදුවේ. අවිහිංසා සංකප්පය එයටම සහයෝග වේ. 

සම්මා වාචා තුලින් බොරු කීමෙන් වැලකීම, කේලාම් කීමෙන් වැලකීම, සිත් රිදවන වචනයෙන් වැලකීම, නිෂ්පල කතාවන්ගෙන් වැලකීම යන කුසලයෝ ද සීලමය පිනද සිදුවේ.

සම්මා කම්මන්ත තුලින් ප්‍රාණ ඝාතයෙන් වැලකීම, සොරකමින් වැලකීම, කාමයෙහි වරදවා හැසිරීමෙන් වැළකීම යන කුසලයෝද සීලමය පිනද සිදුවේ.

සම්මා ආජීව නම් වූ දැහැමි දිවි පැවැත්ම ඒ කුසලයන්ටද පින්වලටද සහයෝගය දක්‌වයි. එසේම කුසලක්‍රියා හා පුණ්‍ය කර්මයෝ නිසාද දිවිය ධර්මානුකූල වේ. සම්මා වායාම හරහා අකුසල් දුරුකිරීම හා නූපදවීම තුලින් කුසල කර්ම මෙන්ම පුණ්‍ය ක්‍රියා ද සිදුවේ. කුසල් ඉපිදවීම හා දියුණු කිරීම හරහාද එසේමය.

මේ අනුව ගත්කල පෙනෙන්නේ, පින යනු කුසලය තුළ අඩංගු වූවකි. කුසලය යනු ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය තුළ අඩංගු වුවකි. එබැවින් නිවන් පසක්‌ කරනු කැමති තැනැත්තා කළ යුත්තේ පින්කම් කිරීමවත් කුසල් රැස්‌ කිරීමවත් නොව ඒ උතුම් වූ ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය වැඩීමය යන්නයි.

එබැවින් ඔබ දුක්‌ විඳින්නෙක්‌ නම් ඔබට දුකින් මිදීමට අවැසි නම් අන් කිසිවක්‌ නොකොට ආර්ය අෂ්ඨාංගික මාර්ගය වඩන්න. තෙරුවන් සරණයි...!

බුදු ගුණ වර්ණනා කළ විපාක

සුවඳ වෙන්න හැමෝම කැමති යි.. එහෙම නේ ද..? ඒත් මේ කය ගඳයි.. ඒක තමයි ඇත්ත. ඉතින් මේ කය ගඳ හින්ද ම නිතර නාන්න හෝදන්න ඕන. ඒ වගේ ම සුවඳට ඉන්න කැමති අය එක එක සෙන්ට් වර්ග ත් පාවිච්චි කරනවා. ඒවයෙ සුවඳත් ඉතින් වැඩි වෙලාවක් නම් තියෙන්නෙ නැහැ. දාඩිය ගඳත් එක්ක කවලම් වෙලා අමුතුම (දු)ගන්ධයක් හමන්න ගන්නවා..
කොහොම වුණත්, ඔබ දන්නව ද, ඇත්තට ම මේ ශරීරයෙන් සුවඳ හමන අය මේ ලෝකෙ හිටියා. විස්වාස කළත් නැතත් මේ කියන්නේ ඒ වගේ උත්තමයෙක් ගැන.සුවඳවත් සිරුරක් ඇති ව ඉපදුනු නිසා ම මේ පින්වන්තයාට නම තිබ්බේ සුගන්ධ කියල. පසුකාලෙක පැවිදි ජීවිතට පත් වුණ උන්වහන්සේ තමන් ගේ සිරුරෙන් හමා ගිය සුගන්ධය ගැන කියන මේ විස්තරය අහන්න..මාගේ පිටතට හෙළන වාතය ද මුඛගන්ධය ද ශරීර ගන්ධය ද එසේ ම මාගේ දහදිය ගන්ධය ද සෑම විට ම අනෙක් සියලු සුවඳ ඉක්මවා පවතියි.සෑම විට ම මාගේ මුව සුවඳ, නෙලුම් මානෙල් සපුමල් සුවඳ මේ වැනි යැයි පෙන්වමින් හමා යයි. මාගේ සිරුරේ සුවඳ ද එසේ ම යි.පුදුම යි නේ ද..? සමහර විට අල්ප ශ්‍රද්ධාව ඇති කෙනෙකුට නම් පිළිගන්නට පවා අපහසු වෙන්න ඉඩ තියෙනවා. නමුත් සත්‍ය කියන දේ පිළිගැනීම හෝ නො පිළිගැනීම මත රදා පවතින්නෙ නැහැ.කොහොම නමුත් මේ වගේ සුගන්ධවත් සිරුරක් ඇතිව උපදින්න හේතු වුණේ මොන වගේ පිනක් නිසා ද කියල දැන ගන්න එක අපි හැමෝට ම ප්‍රයෝජනවත් වේවි..!!!
කාශ්‍යප කියන මහාඉසිවර බුදු සමිඳුන් මේ ලෝකය බබුළුවපු කාලෙ, එක් තරුණයෙක් ඒ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගේ ධර්මයට සිත පහදවාගෙන පැවිදි බිමට පත් වුණා. ඒ විදියට පැවිදි වෙලා ටික කාලෙකින් ම බහුශ්‍රැත භාවයට පත්වෙලා, විචිත්‍ර වැටහීම් ශක්තියකින් යුතු වුණා.ඉතින් උන්වහන්සේ මහා පිරිස් මැද, ඉතා සතුටු සිතින් යුතු ව ඒ ස්වර්ණවර්ණ වූ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගේ ගුණ නැවත නැවත වර්ණනා කළා. ඒ විදියට වර්ණනා කරමින් පිරිස මැද ධර්ම කථාවක් කළා. ඉන් පසු ඒ ජීවිතය ගත වෙලා මරණයට පත් වුණාට පස්සේ, ඒ ස්වාමීන් වහන්සේ තුසිත දිව්‍ය ලෝකයේ ඉපදිලා අපමණ සැප වින්දා..එතනින් චුත වෙලා අපේ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ කාලෙ තමයි සුගන්ධ කියන නමින් මේ මිනිස් ලෝකෙ ඉපදුනේ.තමන් වහන්සේ කලින් ජීවිතයේ දී සිදු කර ගත්ත පින සිහි කරමින් උන් වහන්සේ අපිට ගොඩක් දේවල් කියා දෙනවා..උන්වහන්සේ කියා දෙනවා, බුදු රජාණන් වහන්සේ ගැන භක්තිය ඇති කෙනාට, ආයුෂ ගෙවිල ගියාට පස්සෙ නිවන පහසුවෙන් ලැබෙනවා කියල. බලන්න කලින් ජීවිතයේ දී කාශ්‍ය බුදු රජාණන් වහන්සේ ගැන භක්තියෙන් ඉඳල මිය පරලොව ගියාට පස්සෙ, අපේ බුදු රජාණන් වහන්සේ ගෙ කාලෙ උන්වහන්සේට නිවන් සුව ලැබුණා..ඒ වගේ ම උන්වහන්සේ භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගේ ශාන්ත වූ යසසට ඉතා හොඳින් වන්දනා කළා, ගරු කළා, ඒ නිසා යම් යම් තැනක ඉපදුනා ද ඒ හැම තැනක දි ම උන්වහන්සේ යසස් ඇති කෙනෙක් වුණා..භාග්‍යවතුන් වහන්සේවත් ඒ අසංඛත ධර්මයත් වර්ණනා කරල අනෙක් සත්වයින්ට සැප ගෙන දෙන කෙනෙක් වුණ නිසා උන්වහන්සේ සැප ඇති කෙනෙක් වුණා.ඉතා ම ප්‍රීතියෙන් බුදු රජාණන් වහන්සේ ගේ ගුණ කියල, තමන් වහන්සේ ගෙ සිතේ ත්, අනිත් අය ගෙ සිත්වලත් බුදු සමිඳුන් ගැන කැමැත්ත ඇති කරවපු නිසා, සිත් අලවන සුලු කෙනෙක් වුණා.මිත්‍යා දෘෂ්ටික ජනසමූහයා මැද්දේ, භාග්‍යවතුන් වහන්සේ ගේ ගුණ කියමින්, බුදු රජාණන් වහන්සේ ව බැබළවූ නිසා ඉතා පැහැපත් කෙනෙක් වුණා..සම්මා සම්බුදු මුනිඳුන් ගේ ගුණ කියපු නිසා ම, සරා සද වගේ බොහෝ මිනිසුන්ට ප්‍රියංකර දර්ශනයකින් යුතු කෙනෙක් වුණා..තමන්ට හැකි පමණින් සියලු වචනයන් ගෙන් භාග්‍යවතුන් වහන්සේට ස්තුති කළා. ඒ නිසා වාගීශ්වර වුණා. විසිතුරු වූ වැටහෙන නුවණින් යුතු වුණා..සැකයෙන් යුතු ව යම් කිසි බාල මනුස්සයෙක් භාග්‍යවතුන් වහන්සේට නින්දා අපහාස කළා ද, ඒ අයට කරුණු සහිත ව නිග්‍රහ කළා. ඒ නිසා නිග්‍රහ නො ලබන කෙනෙක් වුණා.බුදු ගුණ වර්ණනා කරලා සත්වයන් ගේ කෙලෙස් දුරු කළා. ඒ නිසා ම නිකෙලෙස් සිත් ඇති කෙනෙක් බවට පත් වුණා.බුදු ගුණ සිහි කරමින් ධර්මය දේශනා කරලා, අන් අයට නුවණ ඉපදෙව්වා. ඒ නිසා ප්‍රඥා ඇති කෙනෙක් බවට පත් වෙලා, සියුම් වූ අර්ථ දැන ගන්නා කෙනෙක් බවට පත් වුණා. හැම ආශ්‍රවයක් ම ක්ෂය කරලා දර රහිත ගින්නක් නිවී යනවා වගේ පිරිනිවනට පත් වුණා.ඒ කල්පයේ බුදු ගුණ වර්ණනා කළ නිසා එහි විපාක වශයෙන් නිවන් දකිනා ජීවිතය දක්වා ම දුගතිය ඉපදුනේ නැහැ…
ඉතින් යාලුවනේ, බලන්න බුදු ගුණ වර්ණනා කිරීමේ විපාක අනන්ත යි අප්‍රමාණ යි..එහෙම වෙන්නෙ බුදු ගුණ අනන්ත නිසා, අප්‍රමාණ නිසා.ඉතින් ඒ සම්බුදු සමිඳුන් ගේ 2600 වැනි උතුම් ශ්‍රී සම්බුද්ධත්ව ජයන්තිය සැමරෙන මේ යුගයේ ඔබත් හැකිතරම් බුදු ගුණ සිහි කරන්න. බුදු ගුණ කථා කරන්න. බුදු ගුණ වර්ණනා කරන්න. ඔබට මහා සැපතක් අත් වේවි…හැබැයි තව පුංචි කරුණක් කියන්න ඕන. මේ දේ ඉතා ම වැදගත්. ඒ තමයි, ගොඩක් වෙලාවට, යම් කිසි කෙනෙක් පිනක් කරල ඒකට විපාක විඳිනවා අහන්ට ලැබෙන කොට, එහෙමත් නැත්නම් දකින්ට ලැබෙනකොට, බොහෝ දෙනෙක් තුළ ඇති වෙන්නේ ඒ සැපතට කැමැත්තක් විතර යි. ඒ කෙනා ඒ සැප ලබා ගන්න අනුගමනය කරපු ක්‍රමය අනුගමනය කරන්න බොහෝ අයට සිහියක්, කැමැත්තක් උපදින්නෙ නැහැ..නමුත් සුගන්ධ ස්වාමීන් වහන්සේ ඒ විදියට බුදු ගුණ වර්ණනා කළේ, ශරීරයෙන් සුවඳ හමවා ගැනීමේ අපේක්ෂාවෙන් නෙවෙයි. ඒ නිසා ම උන්වහන්සේ ගේ සිතේ තිබුණේ බුද්ධාලම්බන ප්‍රීතිය පමණ යි. ඒකෙ ප්‍රතිඵලයක් විදියට තමයි, ඒ සා මහා සැපතක් ලැබුවේ..දැන් මේ පින ගැන අහල අපිත් බුදු ගුණ කියන්න හදන කොට, අපේ හිතේ බුද්ධාලම්බන ප්‍රීතිය මැඩගෙන, එයින් ලැබෙන විපාකයට කැමැත්තක් ඇති වුණොත්, අපේ හිත කෙලෙසෙනවා. ප්‍රීතිය වෙනුවට, කාමයන්ට තිබෙන කැමැත්ත ඉස්මතු වෙනවා. ඒ වගේ සිතකින් බුදු ගුණ වර්ණනා කළත් යම් විපාකයක් ලැබෙනවා ම තමයි. නමුත් ඒක මහත්ඵල මහානිසංස නැහැ. ඒක හොදින් සිතේ තබා ගන්න.ඇත්තෙන් ම ඔබට බුදු ගුණ වැනීමේ විපාක ගැන ගොඩක් ම කිව්වේ, ඒ ගැන හිතල හෝ යම් කෙනෙක් බුදු ගුණ ගැන සිත පහදවා ගත්තොත්, හිස් වචන කථා කර කර ඉන්න කටවල් වලින්, එක ම එක බුදු ගුණයක් හරි කිව්වොත්, ඒ කෙනාට ඒ දේ දීර්ඝ කාලයක් සැපත පිණිස පවතින නිස යි. එහෙම නැතිව සැප සම්පත්වලට ළාමක ආශාවක් ඇති කරවන්න නොවෙයි..ඒ නිසා ඔබත් බුදු ගුණ කියන කොට, කථා වෙනකොට, බුදු සමිඳුන් ගැන ම සිත පිහිටුවා ගන්න උත්සාහ කරන්න. මේ බුදු ගුණ අහල එක්කෙනෙක් ගෙ හෝ හිත නිවේවා, බුදු සමිඳුන් ගැන පැහැදීම ඇති කර ගනිත්වා, සැප ලබත්වා,නුවණ ලබත්වා, කියන කරුණාව මෛත්‍රිය ම ඇති කරගන්න..එතකොට ඔබ කැමති වුණත් නැතත්, ඔබේ ජීවිතය සුවඳවත් වේවි.. නිවී සැනසෙන්නට ඒ පින ඒකාන්තයෙන් ම උපකාර වේවි..එය එසේ ම වේවා..!!!සුගන්ධ මහරතන් වහන්සේ පෙර ජීවිතයක දී මහඉසිවර කාශ්‍යප බුදු සමිඳුන් ගේ ගුණ වර්ණනා කළ ආකාරය දළ වශයෙන් මේ විදියට ලියන්නම්.. ඔබේ සිත පහදවා ගන්නටත්, බුදු ගුණ දරාගෙන අන් අයවත් බුදු ගුණ කෙරෙහි ම පහදවන්නට ත් මෙය උපකාර වේවා..!!!
ඒ බුදු රජාණන් වහන්සේ, සොඳුරු සඳු මෙන් අස්වැසිලි ඇති කරන සේක. හිරු මෙන් අඳුරු ලොව එළිය කරන සේක. වැහිවලාවක් මෙන් කෙලෙස් ගිම් නිවලන සේක. මහසයුර මෙන් ගුණ මැණික් ආකරයක් වන සේක.මහමුනිරජාණෝ සීලයෙන් මහපොළොව මෙනි. සමාධියෙන් හිමවත් පව්ව මෙනි. ප්‍රඥාවෙන් අහස මෙනි. සුළඟ මෙන් කිසි තැනෙක නො ඇලෙන සේක.මහමුනිරජාණෝ සසර සයුරින් ජයනා ගොඩලමින් සිවුසස් දහම් දෙසන සේක. දේවාතිදේව වනසේක. ස්වර්ණවර්ණ වන සේක.දුරුකළ කෙලෙස් ඇති සේක. උවදුරු රහිත සේක. දුරු කළ සැක ඇති සේක. සියලු කර්ම ක්ෂය කළ සේක. සියලු දුකින් මිදී ගිය සේක.මේ ඒ භාග්‍යවත් බුදු රජාණන් වහන්සේ ය. මේ අනුත්තර වූ සිංහරාජයාණන් ය. දෙවියන් සහිත ලෝකයාට බ්‍රහ්මචක්‍රය පවත්වන සේක.මහා ඉසි වන සේක. තමන් වහන්සේ දමනය වී මිනිසුන් දමනය කරන සේක. ශාන්ත වී ජනයා ශාන්ත කරන සේක. තමන් නිවීමට පත් වී අන් අයද නිවන සේක. තමන් අස්වැසුමට පත් වී ලෝකය අස්වසන සේක.ඒ බුදුරජුන් වීර ය. ශූර ය. නැණවත් ය. පැණවත් ය. කාරුණික ය. ලෝකය වසඟ කළ සේක. දිනූ කෙලෙස් ඇති සේක. සොඳුරු ජීවිත පැවතුම් ඇති සේක. ආලය රහිත සේක.සර්වඥයන් වහන්සේ තණ්හාව දුරු කළ සේක. නිශ්චල ය. නුවණැති සේක. මෝහය නැති සේක. අසමය. පරම වගකීම උසුලන්නේ ය. නාගය. සිංහය. ගුරුවරුන් අතරේ ශක්‍රයා වැනිය.රාගය නැත්තේ ය. නිර්මල ය. ශ්‍රේෂ්ඨ ය. වාදින් අතරෙහි ශූර ය. පව් දුරු කළේ ය. රාගා දී හුල් නැති සේක. කෙළෙස් කිළිටු නැති සේක. අසමය. සන්සුන් ය. පිරිසිදු ය.පව් බැහැර කළ සේක. කෙළස් සංවර කළ සේක. කෙලෙස් ලෙඩට වෙදැදුරාණෝ ය. මාර යුද්ධයෙහි යෝධයාණෝ ය. බුද්ධ ය. ලොවෙහි ප්‍රකට ය. සාරථී ය. නිශ්චලය. මුදිතාවෙන් යුතු වන සේක. ප්‍රමුදිත වූ සේක..තෘප්තිමත් ය. මහාකරුණා ආදී ගුණ දන්නේ ය. කෙලෙස් නැසූ සේක. ශාන්තිය ඇති කරන්නේ ය. නිවන් මගට පමුණුවන්නේ ය. අමාදම් දෙසන්නේ ය. ශ්‍රාවකයන් සතුටට පත් කරන්නේ ය. සංසාර චක්‍රයේ අර බිඳලන්නේ ය. කෙලෙස් බන්ධන සිඳින්නේ ය. හික්මෙණු කැමති සත්වයන් ගේ හඬ, භවාග්‍රයෙහි සිට නමුත් අසන්නේ ය. යහපත් ගුණයට පසසන්නේ ය.උවදුරු රහිත ය. සැක රහිත ය. තණ්හා විරහිත ය. කෙලෙස් දූවිලි රහිත ය. ඉවසන සේක. නිවන් මග වැඩි සේක. මග නො මග දෙසන සේක. හිත අහිත පවසන සේක.සසරින් එතෙර කරවන සේක. යහපත සළසන සේක. නිවන සිදු කරන්නේ ය. කෙලෙස් ගල් කුළු පලා දමන සේක. නිවනට පමුණුවන සේක. දුටු දුටුවන් සිත් ගන්නේ ය. වීර්ය ඇති සේක. තපෝ ගුණ ඇති සේක....සම සිත් ඇති සේක. අසමසම වන සේක. අසහාය වන සේක. දයා ගුණයට වාසස්ථානයක් වැනි ය. පරම ආශ්චර්යවත් ය. සියල්ල දන්නා සේක. නිවන පිණිස සියල්ල සිදු කළ සේක. වචනයෙන් විස්තර කළ නො හැකි තරම් අසිරිමත් වන සේක. මහා ඉසිවන සේක.දුරු කළ සැක ඇති සේක. මාන රහිත ය. පමණ කළ නො හැකි ගුණ ඇති සේක. උපමා විශය ඉක්මවා ගිය සේක. වර්ණනා විෂය ඉක්මවා ගිය සේක. සියලු ධර්මයන් ගේ පරතෙරට වැඩි සේක. මරු පැරදවූ සේක..

මිනිසත් බව අර්ථවත් කරවන දානය


ආචාර්ය පූජ්‍ය ගලගෙදර රතනවංස හිමි

දානය කියන වචනයෙන් පැහැදිලි වන්නේ තමන් සතු ධනය අනුන් සමග බෙදා හදාගෙන ජීවත් වීමේ ක්‍රමයයි. ආගමික සාමාජික වශයෙන් පමණක්‌ නොව පෞද්ගලික වශයෙන් බැලුවද මෙතුළින් හොඳ ප්‍රතිඵල ලබා ගත හැකිය. ආත්මාර්ථකාමීකම අඩුකර ගන්නට දන්දීම උදව් වෙනවා සේම පරාර්ථකාමී හැඟêම් දියුණු කර ගන්නටද එතුළින් මග පෑදෙනු ඇත.

බුද්ධ ධර්මයේ හැටියට පැවිදි පක්‍ෂය ශ්‍රද්ධාවන්තයන්ගේ දානයෙන් ජීවත් වෙමින් ජාතික, ආගමික සේවාවන්හි යෙදෙමින්ම ශ්‍රමණ පිළිවෙත් රකිනු ඇත. වැඩිහිටි නිවාසවල, අංගවිකල වූවන්ගෙ නිවාසවල, අනාථ නිවාසවල දසදහස්‌ ගණනින් සැනසුම් සුසුම් හෙළන්නෙ දානපතින්ගෙ කාරුණික අනුග්‍රහයෙන් බව කීවොත් ඉතා නිවැරදිය. සුබසාධන ව්‍යාපාර මගින් පිහිට පිළිසරණ අවශ්‍ය ජනතාවගේ ජීවන තත්ත්වය නගාසිටුවන්නට දානශීලින්ගෙන් ලැබෙන උදව් උපකාර බොහෝ විශාලය. සපයන ධනයට වහල් වී කවුරුත් මසුරු සිටුවරුන් වන්නේ නම් සමාජයේ සිටින අනුන්ගෙ පිළිසරණක්‌ නැතිව ජීවත් වීමේ ශක්‌තිය නැති අයගෙ ජීවිතවලට බලගතු ප්‍රශ්නයක්‌ මතු වෙනවාට කිසිදු සැකයක්‌ නැත.

මිනිසත් බවේ වටිනාකම හඳුනා ගත් සැදැහැති බෞද්ධයෝ දන් දෙන්නේ බොහොම ශ්‍රද්ධාවකින්ය. ඔවුන් සමාජ සුබසිද්ධිය වගේම කෙනකුට යහපතක්‌ සලසා සසරටත් තමන් පිහිටක්‌ සලසා ගන්නවා නිරනුමානය. සසර වසන තුරු, නිවන් දකින තුරු සැප සම්පත් ඇතිව ජීවත්වීමට මග පාදා ගන්නේද දානයේ වටිනාකම දන්නවුන්ය. ආහාර දානයෙන් ලෞකික වශයෙන් සසරට ලැබෙන සම්පත් සතරක්‌ පිළිබඳව බුදුරජාණන් වහන්සේ සුප්පාවාසා රාජකුමාරිකාවට කළ දේශනයකින් පැහැදිලි වේ. ඒ අනුව ආහාර දානයත් සමග පිළිගෙන වළඳන භික්‌ෂූන් ඇතුළු ඕනෑම කෙනෙකුට ආයුෂ, සැපය, බලය යන සතර වැදැරුම් සම්පත්තීන් ලබාදෙන බවත් ඒ දීමනාවේ ආනිශංසයෙන් තමන්ටත් විපාක පෙරලා ලැබෙන බවත් වැඩි දුරටත් සඳහන් වේ.

"ආයුං ඛො පන දත්වා ආයුස්‌ස භාගිනි හොති දිබ්බස්‌ස වා මානුසස්‌ස වා" කෙනෙකුට ආයුෂ පිරිනැමූ කල තමන්ටත් දිව්‍යමය ආයු සම්පත් ලැබෙනු ඇත. කෙනකුට ලක්‍ෂණ වීමේ ශක්‌තිය පරිත්‍යාග කළාම ඒකට විපාක වශයෙන් තමන්ටත් ලක්‍ෂණ වෙලා ඉපදීමේ වාසනාව ලැබ දෙන්නේය. මේ මිනිස්‌ ලොව තුළ අනුන් වෙනුවෙන් සැප සම්පත් ලබා දුන්නාම දිව්‍යමය හා මනුෂ්‍යමය සැප ලබා ගැනීමට පුළුවන්කමක්‌ ඇත. දීම තුළින් සසර පුරා ශක්‌ති සම්න්න අය වශයෙන් ඉපදීමේ භාග්‍යද හිමි වේ.

මනුස්‌ස ආත්මභාවයක්‌ ලබන ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට ප්‍රධාන අවශ්‍යතා සතරක්‌ ඇත. එම කරුණු දන්දීමෙන් ලැබෙන බව බුදු රජාණන් වහන්සේ විසින් සුප්පාවාසා රාජ කුමාරිකාවට දේශනා කොට ඇත. එනම්

දීර්ඝආයුෂ

ශාරීරික ලක්‍ෂණ

ශාරීරික සැපය සහ

ශාරීරික බලය ආදී වශයෙනි

මේ කරුණු ලබා ගැනීම සඳහා දන් දීම ප්‍රධාන බලවේගයක්‌ වනවා සේම දන් දීමේ ප්‍රතිඵලයක්‌ වශයෙන් එහි ආනිසංස තමන් වෙත පෙරලා විපාක දෙන බව අවබෝධ කොටගෙන තිබීමද ජීවිතය සාර්ථක කර ගැනීමට ඉවහල් වේ.

බුදු රජාණන් වහන්සේ මෙම දානය කියන වචනයට දී ඇති ස්‌ථානය පිළිබඳ පරීක්‍ෂා කර බැලීමේදී ඒ සඳහා සෑම ස්‌ථානයකදීම ප්‍රමුඛස්‌ථානයක්‌ ලැබී තිබෙන යුරු දැක ගත හැකිය.

දානං ශීලංච නෙක්‌ඛම්මං - පඤ්ඤා විරියෙන පඤ්චමං

ඛන්ති සච්ච මදිට්‌ඨානං - මෙත්තු පෙක්‌ඛා ඉමේ දස

බෝ සතාණන් වහන්සේ ලොව්තුරා බුදු බව පතාගෙන දස පෙරුම්දම් පුරන ලදී. එහිදී පළමු වැන්න වශයෙන් ගණන් ගැනෙන්නේ මෙම දානයයි. උන්වහන්සේ සසර සැරිසරන ආත්ම භාවවල මෙම දානය නොහොත් දීම උසස්‌ම ආකාරයෙන් සිදු කරන ලදී.

සෝ සාගරේ ජලදිකං රුධිරං අදාසි

භූමිං පරාජිය සමං ස මදාසි දානං

මේරුප්පමාන මදිකංච සමෝලි සීසං

කේතාරකා දිකතරං නයනං අදාසි

උන්වහන්සේ තුළ දීමේ ෙච්තනාව මොනතරම් උසස්‌ අයුරින් තිබුණිද කියතොත් මහා සාගරයේ ජලය පරදවා රුධිරය දන් දී ඇත. මහ පොළොවෙ පස්‌ පරදවා මස්‌ දන් දී ඇත. අහසෙ තරු පරදවා ඇස්‌ දන් දී ඇත. මහාමේරු පර්වතය පරදවා හිස්‌ දන් දී ඇත. මෙම පරිත්‍යාගය සිදුහත් බෝසතාණෝ එක්‌ එක්‌ ආත්ම භාවවල බුදු බව පතා සම්පූර්ණ කරන ලදී. එය දාන පාරමිතාව වශයෙන් හැඳින් වේ.

දානං සීලං පරිච්චාගං - අඡ්ජවං මඡ්ජවං තපං

අක්‌කෝධො අවිහිංසෝ - ච - ඛන්තී ච අවිරෝධතා

ගිහියෙකු වශයෙන් ලබන්නට පුළුවන් ඉහළම සම්පත්තිය වන්නේ චක්‍රවර්ති රාජ සම්පත්තියයි. ඒ තත්ත්වයට පත්වන රඡ්ජුරුවෝ රට පාලනය කරනු ලබන්නේ දස රාජ ධර්ම තුළිනි. එම රාජ ධර්ම තුළින් රට පාලනය කිරීමේදී රටක සමෘද්ධිය සෞභාග්‍ය නිතැතින්ම ඇති වේ. එම රාජ්‍ය ධර්මවලත් පළමු අංකයට ගැනෙන්නේ දානයයි. එයිනුත් දානය නැමති වචනයට ලබා දී ඇති ස්‌ථානය මනාව පැහැදිලි වේ.

දානං සීලංච භවනා - පත්ති පත්තානු මෝදනා

වෙයHd වච්චා පචායඤ්ච - දේසනා සුති දිට්‌ඨිජූ

සෑම බෞද්ධයෙකු විසින්ම කර ගත යුතුම පින්කම් දහයක්‌ පිsළිබඳ බෞද්ධාගම තුළ උගන්වා ඇත. ඒවා සිදු කර ගැනීමෙන් පින් සිතුවිලි වැඩි දියුණු වේ. ඒවා හඳුන්වා ඇත්තේ දස පුණ්‍යක්‍රියා වශයෙනි. සතර සංග්‍රහ වස්‌තුවලත්, ත්‍රිපුණ්‍යක්‌ක්‍රියා වලත් මේ ආකාරයෙන්ම දානය නමැති වචනයට ප්‍රමුඛස්‌ථානය ලබා දී ඇත.

දානය නොහොත් දීම පෞද්ගලික වශයෙන් මෙන්ම සාමූහික වශයෙන්ද කළ හැකි උතුම් ක්‍රියා දාමයකි. කෙනෙකුට පෞද්ගලික වශයෙන් ප්‍රයෝජනය ලැබීම සඳහා ගැනීමට යමක්‌ දීමත් පින්කමකි. පිරිසකට සාමූහික වශයෙන් ප්‍රයෝජන ලැබීම සඳහා යමක්‌ පූජා කිරීම ඊටත් වඩා මහඟු පින්කමකි. කිසියම් දානමය පින්කමක්‌ මහානිසංස වීමට කරුණු කීපයක්‌ සම්පූර්ණ විය යුතු බව වැඩි දුරටත් පෙන්වා දී ඇත. "තිණ්‌ණං සම්මුකී භාවා සද්ධෝ කුලපුත්තෝ බහුං පුඤ්ඤං පසවති."

දන් දීමේදී කරුණු තුනක්‌ සම්පූර්ණ විය යුතු අතර, එසේ සම්පූර්ණ ශ්‍රද්ධාවන්ත කුලපුත්‍රයාට ලොකු පිනක්‌ අත්පත් වේ. එම කරුණු තුන නම්

තමන්ගෙ සිතේ පිරිසිදු බව

දෙන දාන වස්‌තුවේ පිරිසිදු බව

දානය පිළිගන්නා ප්‍රතිග්‍රාහකයන්ගේ පිරිසිදු බව එය වැඩි දුරටත් පැහැදිලි කළොත් පිරිසිදු සිතින්, ධාර්මිකව සපයා ගන්නා ලද දාන වස්‌තුවක්‌ සිල්වත් පිරිසකට පරිත්‍යාග කළාම උසස්‌ පිනක්‌ ලැබෙන බවයි.

සමස්‌තයක්‌ හැටියට ගත් කල හැම කෙනකුම ආහාර දානයෙන් සංග්‍රහ ලබන්න කැමති නොවනු ඇත. එයට හේතුව පුද්ගල අවශ්‍යතා විවිධ වීමය. එවැනි අවස්‌ථාවලදී ධර්ම දානයෙන් සංග්‍රහ කිරීම උතුම් දානය හැටියට බුද්ධ දේශනාවේ සඳහන් වේ. "බාලසංගහව සූත්‍රයේදී බුදු රජාණන් වහන්සේ මේ ආකාරයෙන් දේශනා කොට ඇත." ඒතදග්ගං භික්‌ඛ වේ දානානං යදිදං ධම්ම දානං" මහණෙනි දානයන් අතුරෙන් ධර්ම දානයම අග්‍ර වේ. ධර්මයෙහි ඇති සුවිශේෂත්වය වන්නේ ලෞකික වශයෙන් කෙනකුට සැපතක්‌ ලබා දෙනවාට වඩා ලෝකෝත්තර වශයෙන් ලැබිය හැකි සදාකාලීක සැපත වන නිවන් සුවය ලබා ගැනීමේ භාග්‍ය හිමි කර දීමය. බුදු දහමට අනුව කුමන දානයක්‌ පිරිනැමුවද සිතේ ශ්‍රද්ධාව හා පිරිසිදු බව ඇති කර ගැනීම එහි මූලික පරමාර්ථය වේ. එතුළින් ලෝභාදී කෙලෙස්‌ ධර්ම දුරු කර සසරින් නිදහස්‌ වීමේ භාග්‍ය උදා කර ගැනීමට ශක්‌තියක්‌ ලැබේ.

බලතල සහිතව සසර ගමනට උපකාරවත් වන කඨින පින්කම

වස්සාන කාලය නිමවූ පසු මේ අදහස තබා නොගත යුතු යයි වදාරා තිබේ. එවිට ඒ භික්ෂූන් වහන්සේ තුළ ආරාමය ගැන, පන්සල ගැන අසීමිත තෘෂ්ණාවක්, ආශාවක් ඇතිවිය හැකි බැවිනි. එය ක්ලේෂයකි. නිවන් මඟට බාධාවකි.

සත්තාහ කරණය

'සත්තාහ කරණය' යනු යම්කිසි අසනීපයකට බෙහෙත් ගැනීමට හෝ සංඝයා වහන්සේගේ පොදු කැඳවීමකට මව්පිය දෙපළගේ හෝ ප්‍රධානම දායක දායිකාවකගේ රෝගාතුරවීමකට හෝ මරණයකට නැත්නම් තම ආචාර්ය උපාධ්‍යායයන් වහන්සේලාගේ ඉහත කී අවශ්‍යතාවයකට යා යුතුවම ඇත්නම් එදිනම එදිනට ඒමට නොහැක්කේ නම්, විහාරස්ථානයේ වෙනත් භික්ෂු නමකට දන්වා පන්සලෙන් පිටවී යාමට පෙර සුදුසු තැනක වාඩිවී මෙසේ අධිෂ්ඨාන කරගත යුතු ය. සචේ මේ ජීවිතන්තරායෝ න භවිස්ස පුන සත්තාහබ්භන්තරේ ආගමිස්සාමි” ඉඳින් මාගේ ජීවිතයට අනතුරක් නොවුණි නම් දින හතක් ඉක්මවීමට පෙර නැවත මම මේ වස් විසූ විහාරස්ථානයට නොවරදවාම පැමිනෙන්නෙමි” යනු එහි තේරුමයි. තවත් වචනයකින් කියතහොත් මම නොමළොත් දින හතකට කලින් ආපසු එන්නෙමි.”යනුයි. මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ වස් කාලය පිළිබඳව කෙතරම් වගකීමකින් යුතුව ක්‍රියා කළ යුතු ද? යන්න ගැන බුදුරදුන් වදාරා ඇති ආකාරයයි.
දින හතක් අධිෂ්ඨාන කොට ගිය ද ඊට කලින් පැමිණීමට බාධාවක් නැත. දින හතකට කලින් එන බව හිතාගෙන ගිය නිසා හත්වැනි දින අලුයම අරුණ නැගෙන මොහොත දක්වා ම පිට සිටිය යුතු යයි නම නියමයක් නැත. දින හත ගෙවෙන්නට කලින් දවසකින් හමාරකින් වුවද ආපසු පැමිණිය හැකි ය. කෙසේ හෝ වේවා තමා වස්විසූ ආරාමයෙන් සත්තාහ කරණයෙන් පිටතට ගිය භික්ෂූන් වහන්සේ හත් වැනි දින අරුණ නැගෙන්නට පෙර වස් විසූ තැනට යා යුතු ය. එසේ නොගිය භික්ෂූන් වහන්සේගේ වස කැඩේ. එම භික්ෂූන් වහන්සේට එම වසරෙහි කඨින සිවුරක් පිළිගැනීම අකැපය, ඇවතක් ද සිදුවේ.

වස් පවාරණය

වස් සමාදන් වූ භික්ෂූන් වහන්සේලා තෙමසක් ගෙවීමත් සමඟ ම වප් පුර පසළොස්වක් පොහෝ දා සෘතු නිමවෙන පරිදි එදින ම හෝ පෝය යෙදෙන ඊට පසු දින වස් පවාරණය කිරීමට සීමාමාලකයකට ගොස් ආපත්ති දේශනා කොට ගෙන අත්පස උත්කුටිකව (ඇනතියා) වාඩි වී වැඳගෙන මෙසේ විනය වාක්‍යයකින් පවාරණය කළ යුතු ය.
“සංඝං ආවුසෝ පවාරේමි, දිට්ඨෙන වා සුතේන වා පරිසංකාය වා වදන්තුං මං ආයස්මන්තෝ අනුකම්පං උපාදාය පස්සන්තෝ පටිකරිස්සාමි” මේ වාක්‍යය තෙවරක් කියා පවාරණය කරති. මෙහි 'පවාරණය' යනු දැකීමෙන් හෝ අනුන් කියනු ඇසීමෙන් හෝ සැකකිරීමෙන් හෝ තමාගේ වරදක් දැනගැනීමට ලැබුණි නම්, එය නිවැරැදි කරගැනීම සඳහා තමාට අවවාද කරන ලෙස ඉල්ලා සිටීමයි. එය සංඝ සාමාගි‍්‍රයට අතිශයින් ම උපකාරී වන්නකි.

කඨින සිවුර

පාවෙය්‍යක භික්ෂූන් තිස් නම අරභයා බුදුරජාණන් වහන්සේ “අනුජානාමි භික්ඛවේ වස්සං වුත්තානං භික්ඛුනං කඨිනං අත්ථරිතුං” යනුවෙන් පෙරවස් පවාරණය කරන ලද භික්ෂූන්ට තුන් සිවුරට අමතරව කඨින චීවරයක් ලබා ගැනීමට අනුමත කළ සේක. කඨින චීවරය ලැබූ භික්ෂුවට ද අනුමෝදන් වූ භික්ෂූන්ට ද “අනාමන්තචාරී” ආදී ආනිශංස පහක් ලැබෙන බව දේශනා කළහ.
එසේම කඨින චීවරයක් පිදීමේ පින අත්පත් කරගත් ගිහි පිනැතියන්ට ද පංචානන්තරිය කර්ම හැර අනෙක් පාපකර්ම යටපත් කොට විපාක ලබාදීමේ ශක්තියක් ලැබෙනු ඇත. අට මහ කුසල් අතර ප්‍රමුඛස්ථානයට ගැනෙන කඨින චීවර පූජාවේ මහා අනුසස් නාගිත ථේරාපදානයෙන් මනාව පැහැදිලි කොට ඇත.
මෙහි සඳහන් කොට ඇත්තේ කඨිනය පිළිබඳව කෙටි විස්තරයකි. කලින් සඳහන් කළාක් මෙන් අංග සම්පූර්ණ වන අයුරින් තෙමස පුරා මෙම උත්කෘෂ්ට පුණ්‍ය ක්‍රියාව සිදුකර ගතහොත් ඒතරම් වටිනා පින්කමක් තවත් නොදැක්විය හැකි තරම් ය. මව් මැරීම, පියා මැරීම, ආදී ආනන්තර්ය පාප කර්මත්, මරණින් පසු උපතක් නැත. කුසල් අකුසල්වල විපාක නැත. ආදී වශයෙන් පවතින නියත මිථ්‍යාදෘෂ්ටිය නිසා පව්කම් කරගත් අයට ඒවායින් එන අකුසල විපාක කඨින පූජාවේ ආනිශංසවලින් වළක්වා ගැනීම අසීරු වන්නේ ය. ඒ හැර අපෙන් සිදුවන අකුසල්වල විපාක වළක්වා ගැනීමට කඨින පින්කමෙන් ලැබෙන ආනිශංස බෙහෙවින් ම බලපාන බව සැලකිය යුතු ය.
මේ ලෝකයේ වෙසෙන අප කිසිවකුටවත් ඒ ඒ ආත්මවල උපත ලබා කරගත් අකුසල කර්මයන්ගේ විපාක විඳ නිම කොට නිවන් දැකිය නොහැකි ය. අප විසින් කරගනු ලබන්නා වූ බලගතු පින්කම්වල බලයෙන් අපගෙන් සිදුවුණ සාංසාරික අකුසල කර්ම ඉවතට තල්ලු කර දමා දාන, සීල, භාවනා දී වශයෙන් සසුන් ගත කිරීමට තම සෙනෙහෙබර දරුවන් දරු සෙනෙහස කඩාගෙන පූජා කිරීමෙන් සහ නියමාකාරයෙන් කඨින පින්කම් කිරීමෙන් බොහෝ සාංසාරික පාප කර්ම අපට වළක්වාගත හැකි ය.
බුදුන් දවස විසූ අංගුලිමාල, ආලවක, පටාචාරා, කිසාගෝතමී ආදීහු බුදුරදුන් දැක මගඵල ලබා නිවන් අවබෝධ කළෝ ඔවුන් සසර දී කරගත් සියලු පාප කර්මයන්ගේ විපාක විඳ නිමකොට නොවේ. ඒ ඒ ආත්මභාවයන්හි දී සිදුකරගත් බලවත් කුසල කර්මයන් ඉදිරිපත් වීමෙන්, විපාක දීමට ඇති පාපකර්ම වළක්වා නිවනට පත්වීමේ අවස්ථාව ලැබුවෝ ය. අංගුලිමාල කතාවෙන් ම ඒ බව මනාව වැටහේ. එබැවින් කඨින පින්කමකට සහාය දීම මැදහත් වීමට ඉදිරිපත්ව ප්‍රමුඛව ක්‍රියා කිරීම සසර දුක නැතිකර ගැනීමට, නිවන ලබාගැනීමට, උපනුපන් ආත්මවල දී කොතැනක උපත ලැබුවද ආයුෂය, වර්ණය, සැපය, බලය හා ප්‍රඥාව යන පංච විධ සම්පත් ඇතුව එමගින් වඩ වඩාත් තව තවත් පින් දහම් සිදු කරගෙන තමා පතන බෝධියකින් නිවන් අවබෝධ කර ගැනීමට හැකිවන්නේ ය. බුදු, පසේ බුදු, මහරහත් යන තුන්තරා බෝධියෙන් නිවන් ලබන සියල්ලෝම කවර ආත්මභාවයක දී හෝ මෙවන් කඨින පින්කමකට ගෑවී ඇති පුද්ගලයෝම බව සැලකිය යුතු ය.

සම්බුද්ධ පූජාව

ශී‍්‍ර ජයවර්ධනපුර විශ්වවිද්‍යාලයේ 
පාලි හා බෞද්ධ අධ්‍යයන අංශයේ 
ජ්‍යෙෂ්ඨ කථිකාචාර්ය 
පැපිලියානේ සුනේත්‍රා මහාදේවි පරිවේධිපති,

ආචාර්ය මැදගොඩ අභයතිස්සහිමි

බුද්ධ පූජාව වර්තමානයෙහි ශාස්තෘ ගෞරවයෙන් සිදු කරනු ලබන ඉතා ජනපි‍්‍රය හා ආකර්ෂණීය ආගමික අංගයක් ලෙස ව්‍යාප්තව ඇත්තෙකි. මෙය ආමිසයෙන් මෙන්ම ප්‍රතිපත්තියෙන්ද තථාගතයන් වහන්සේ පිදීම වශයෙන්ද දෙයාකාරයකින් දැකිය හැකිය. ඇතැමෙක් ආමිසයට වඩාත් නැඹුරු බව දක්වමින් මලින්, දුමින් බුදුරදුන් පිදීම හෙළා දකින අතර ප්‍රතිපත්තියම බුද්ධ පූජාව වන බව දක්වතත් චිරාගතව එන බුද්ධ පූජා ඇබෑසිය නිරන්තරයෙන් මතුවී පෙනෙන වඩාත් ජනකාන්ත බුද්ධ පූජාව ලෙස එබඳු විචිත්‍රවත් බුද්ධ පුජාව තහවුරු වී ඇත. මෙම ලිපියේ අරමුණ බුද්ධ පූජා සංකල්පයේ ආරම්භය හා එයට ත්‍රිපිටකය තුළ කෙතෙක් සම්භාවිතව ඇතිදැයි සොයා යාමයි.
මේ පිළිබඳව එන ඉතා වැදගත් සාකච්ඡාවක් මිළින්දපඤ්හයේ බුද්ධ පූජා පඤ්හ නමින් එයි. එහි මිළිඳු රජු නාගසේන හිමියන්ගෙන් විමසා සිටින්නේ “පූජේථ නං පුජනීයස්ස ධාතුං එවං කරා සග්ගමිතො ගමිස්සථාති” යන ප්‍රකාශයක් මහා පරිනිබ්බාන සූත්‍රයේ එන “අබ්‍යාවටා තුම්හෙ ආනන්ද හොථ තථාගතස්ස සරීරපූජාය” යන්නත් එකිනෙකට ප්‍රතිවිරුද්ධ අදහස් නොවන්නේද යනුවෙනි. මෙයට පිළිතුරු සපයන නාගසේන හිමියන් පවසන්නේ ගිහියන් විසින් තථාගත පුජාව සිදුකිරීම බුදුරදුන් බැහැර නොකළ බවත් පැවිද්දන්ට ඒ සඳහා ව්‍යාවෘත වීමට වඩා ආර්ය ධර්මයේ යෙදීම වඩාත් අර්ථ සම්පන්න බව බුදුහිමියන් මෙහිලා පැහැදිලි කළ බවයි. නිදසුනක් දක්වන නාගසේන හිමියෝ ක්ෂති‍්‍රය දරුවෝ කඩු, දුණු ශිල්ප ආදි රාජ්‍ය පාලනයට වැදගත් විෂයයන් හදාරහතත් සෙසු වෛශ්‍ය ශුද්‍රාදී විෂයයන් හදාරතත් සෙසු වෛශ්‍ය ශුද්‍රාදී දරුවෝ ගොවිතැන ගවපාලනය ආදි ශිල්ප හුරුකරන්නාක් මෙන් භික්ෂූන් විසින් වඩාත් යෝග්‍ය වන්නේ තථාගත ශරීර පූජාවෙහි නියැලීම නොව ධර්ම චර්යාවෙහි යෙදීම බව මෙයින් අවධාරණය කළා මිස බුදුන් පිදීම මෙමගින් ප්‍රතික්ෂේප නොවන බව එහිලා අවධාරණය කොට ඇත.
සංයුක්ත අටුවාවෙහි “සම්මාදිට්ඨිං පන උපනිස්සාය බුද්ධ පුජං දීපමාලං මහා ධම්මසවනං අප්පතිට්ඨිතෙ දිසාභාගෙ චෙතියට්ඨපනානි එවමාදිනි පුඤ්ඤානි කරොන්ති “ යනුවෙන් සම්මාදිට්ඨිය නිසා බුද්ධපූජා පහන් පූජා ධර්මශ්‍රවණය නොපිහිටි ප්‍රදේශයන්හි චෛත්‍යාදිය ඉදිකිරීම ආදි පින්කම් කරන්නාහු යැයි දක්වා ඒවා බුද්ධ පූජාවක් ලෙස හඳුන්වා ඇත. මෙමගින් සම්මාදිට්ඨිකයාගේ ක්‍රියාවක් ලෙස බුද්ධ පූජාව අවධාරණය කෙරෙයි. බුද්ධ පූජාව බෝධිසත්වයන් වහන්සේ විසින් පවා සිදුරකරන ලද්දක් බව දීපංකර බුදුරදුන්ගෙන් විවරණ ලබන අවස්ථාවෙහි අප බෝසතාණන් වහන්සේ මඩෙහි වැතිරී බුදුරදුන් වෙත කළ උතුම් පූජාවෙන්ද ප්‍රකට වෙයි.
අපදානයේ පදුම පුජකථෙරාපදානයෙහි බුදුරදුන් විෂයෙහි පියුමක් පිදූ පිනින් ලද උසස් ආනිශංස පිළිබඳව උත්කර්ශවත්ව වර්ණනා කෙරයි.
එකන වුතිතො කප්පෙ – යං පුප්ඵමභිරොපයිං 
දුග්ගතිං නාභිජානාමි – බුද්ධපුජායිදං ඵලං
එක පඤ්ඤාස කප්පම්හි 
රාජා ආසිං ජලුත්තමො 
සත්තරතන සම්පන්නො 
චක්කවත්ති මහබිබලො
යනුවෙන් බුදුරදුන්ට මල්පූජාවක් කිරීමෙන් අනු එක් කපක් දුගතියක නොවැටුණු බවත් පනස් එක් කපක් සක්විති රජ වූ බවත් දක්වා ඇත. පඤ්ච හත්ථීය ථෙරාපදානයද පියුම් පිදු තෙරනමකගේ අපදානයකි. පදුමචිඡදනීය ථෙරාපදානයේ දැක්වෙන්නේ විපස්සි බුදුරදුන්ගේ චිතකයට මලින් කළ උපහාරයක ආනිශංසයි. සින්ධූ නදී තෙර සක්වා ලිහිණියෙක්ව සිටි කාලයෙහි විපස්සි බුදුරදුන්ට හැල්වී පිදූ පිනින්ද ඉසුරු පිළිබඳව පච්චාගමණිය ථෙරාපදානයේ විස්තරයක් එයි. සුමන ථෙරාපදානය සිඛී බුදුරදුන්ට සමන්මල් පිදීමේ අනුසස් දැක්වෙන ප්‍රවෘත්තියකි. මීට අමතර පුප්ඵචං ගොටිය ථෙරගාථා, පදුම පුප්පිය ථෙර ගාථා, ගන්ධමාලිය ථෙරගාථා මහාපරිවාරක ථෙරාපදාන, සුවණ්ණ පුප්ඵය ථෙරාපදාන ගන්ධොදකිය ථෙරාපදාන ගණ්ඨිපුප්ථිය ථෙරාපදාන, චන්දන පුජක ථෙරාපදාන, වටංසකිය ථෙරපදාන බන්ධූජීවක ථෙරාපදාන ආදි සියල්ලක්ම බුද්ධ පූජාවේ ආනිශංසයෙන් තමා ලද ලෞකික ලෝකෝත්තර සුවයන් පිළිබඳ ව්‍යාඛානයන්ය.
පුණ්ණාගපුප්පිය ථෙරාපදානයේ එන්නේ වනයේ වැද්දෙක්ව සිට පුන්නාග මල් පුදා බුදුන් සිහිකර ගංගාවැල්ලේ ථූපයක් කර පුජා කිරීමෙන් ලද ආනිශංසයි. මිනිසුන් නැති වනයක පිරිනිවි ආනන්ද බුදුරදුන්ට චිතකයක් කොට ආදාහනය කිරීමේ ආනිශංස දක්වන කථාවකි. චිතක පුජක ථෙරගාථාව එසේම තමන් දිය කුකුළෙක්ව සිටි අවධියෙහි තිරිසන් ගතව සිටියද, බුදුරදුන්ට මල් රොන් පිදීමේ ආනිශංසයෙන් ලද උසස් ඉසුරු ලාභය පිළිබඳ නලින කෙසරිය ථෙරාපදානයෙන් හෙළිවෙයි.
බුදුන් දෙසු බණ පදයක් තාපසයෙක්ව සිට අසා හිත පහදවා ලද උසස් ආනිශංස පිළිබඳ සද්දසඤ්ඤකථෙරාපදානයෙන් හෙළිවෙයි. මීට අමතරව මණිපූජකථෙරාපදානය, එක සඤ්ඤාකථෙරාපදානය ආදියද තථාගත පූජාවන්හිම ආනිශංස කථාවන් ප්‍රකාශිත අපදානයන්ය. චිත්තප්‍රසාදය හේතුවෙන් ඒ ඒ මිනිස් තිරිසන් ආදීන් ලද උසස් තත්වයන් පිළිබඳ කතා පුවත් මේ සියල්ලෙහිම අන්තර්ගතය.
බුදුරදුන්ට දක්ෂිණෝදකය පිළිගැන්වූ කෙණෙහිම තව්තිසා දෙව්ලොව දොළොස් යොදුන් දිග පළල යොදුන් සියයක් උස සප්තරතනමය නාරිගණ සපිරි දෙව් විමනක් පහළ වු පුවතක් ධම්මපදට්ඨ කථාවෙහි නන්දිය තෙරුන්ගේ කථාවෙහි දැක්වෙයි. එය මනුලොවදි බුද්ධ පූජාව සිදු කිරීමටත් පෙරාතුවම එහි ආනිශංස දෙව්ලොව සැකසුණූ බව දක්වන අසිරිමත් ප්‍රවෘත්තියකි.
කාශ්‍යප බුදුරදුන් වෙත අතිප්‍රසන්න අසරණයෙක් වු මහදුගියා බුදුරදුන්ට සැදැහැයෙන් දුන් දානයෙහි ආනිශංසයෙන් එදිනම සිටු තනතුරක් ලද අයුරු ධම්මදිට්ඨ කථාවෙහි වර්ණිතය. ලකුණ්ඨක භද්දිය කථාපුවතද බුද්ධ පූජාවෙහි පිනක් බුද්ධ පූජාවක් අවම කිරීමෙන්ද අකුසලයක් දක්වන විචිත්‍රවත් ප්‍රවෘත්තියකි. නන්දාරාම වනයෙහි කොවුලෙක්ව සිටි ඵුස්ස බුදුරදුන්ට මී අඹ පිදු පිනිත් ඉතා මිහිරි කටහඬක් ලැබීමත් කාශ්‍යප බුදුරදුන්ගේ ධාතු චෛත්‍යයක් අපේක්ෂිත ප්‍රමාණයට ඉදි නොකොට සත් යොදුන යොදුනකට කුඩා කිරීමේ හේතුවෙන් මිටි ශරීරයක් ඇතිව ඉපදීමත් පිළිබඳව එහි තොරතුරු එයි. මෙහි විශේෂයෙන් අවධාරණය වන්නේ බුද්ධ පූජාව අවම කිරීම විශාල පව්කමක් ලෙසය.
අප ගෞතම බුදුරදුන්ට උවටැන් කළ තිරිසන් ගත චරිතයකි. පාරිලෙය්‍ය ඇතු එම තිරිසන් අත්බවේ සිටි නමුත් බුදුරදුන් වෙත ඇතිකරගත් චිත්තප්‍රසාදයේ අනුහසින් පාරිලෙය්‍ය ඇතු දෙව්ලොව දිව්‍ය පුත්‍රයෙකුව උපන් පුවත උදාන පාලියෙන් හමුවෙයි.
විසුද්ධි මග්ගයේ පඤ්ඤාභූමි නිද්දේසය “තාත තවත්ථාය බුද්ධපුජා කරීයති” චිත්තං පසාදෙහි යනුවෙන් මරණාසන්න අයෙකුගේ චුතිය සකස් කිරීමට බුද්ධපූජා ආනිශංස සිහිකිරීමේ වැදගත්කම පෙන්වා දෙයි. එහිදි චෙතෝප්‍රසාදය හේතුවෙන් සත්වයා සුගතියට යන බව පෙන්වා දෙයි. මට්ටකුණ්ඩලී තරුණයාද මරණාසන්නයේදි බිත්තියෙහි වැටුණු බුදුරදුන්ගේ ඡායාව දෙස බලා සිත පහදවා ගෙන දෙව්ලොව උපන් ප්‍රවෘත්තිය මෙහිලා සිහියට නැගෙයි.
බුද්ධ පුජාව සද්ධාවේ පමණට මිස ආමිසයේ පමණට ආනිශංස නොදෙනේනකි. සුප්පවාසාව සසුනට ඉතාම ප්‍රසාදයට පත්ව සිටි කාන්තාවකි. ගැබ් මුලාව සිටි අවස්ථාවේ ස්වාමියා ලවා තමන් වෙනුවෙන් බුදුන් වහන්සේට වඳින ලෙස ස්වාමියා පිටත් කොට හරියි . බුදුන් වහන්සේ එහිදී සුවසේ දරුවා ප්‍රසූත කරාවායි ආශිර්වාද කරති. එයින් සුවසේ දරුවා බිහිකරයි. සුප්පවාසාවටම සම්බන්ධ වු බුද්ධප්‍රමුඛ මහා දානයක් දන්දුන් දායකයෙක් පිළිබඳවද විස්තරයක් එයි. සුප්පවාසා ඉතා දුක් විඳ දරුවා ප්‍රසූත කර බුදුරදුන්ට දින හතක් පන්සියයක් භික්ෂූන් වහන්සේ සමඟ දානයක් දීමට තීරණය කරයි. එයට ආරාධනය සිදු කරන විටත් මුගලන් හිමියන්ගේ සමීප දායකයකුගේ ආරාධනයක් බුදුහිමියන් භාර ගෙනය. සුප්පවාසාවගේ අවශ්‍යතාව තේරුම්ගත් බුදුරජාණන් වහන්සේ මුගලන් හිමියන්ට පවසනුයේ තමන්ගේ දායකයාට හැකිනම් දින හතකින් පසු සියදානය දීමට කැමැති කරවා ගන්නා ලෙසත් මෙම අවස්ථාව සුප්පවාසාවට ලබාදෙන ලෙසත්ය. මුගලන් හිමි දායකයා සොයා යන අතර ඔහු පවසන්නේ තමන්ට දානයද දන්දිය හැකි වෙතත් දින හතේ කාලය තුළ සිය ධනය,ජීවිතය, සද්ධාව යන කරුණු පවත්වා ගැනීමේ හැකියාව පවතීද යන සංසය දුරු කරන්නේ නම් ඒ සඳහා සුදානම් බවයි. මෙහිදී මුගලන් හිමියන් පවසන්නේ පළමු කරුණුූ දෙකටම තමන්ට ඇප විය හැකි වෙතත් තෙවැන්න එනම් සද්ධාවට තමාට ඇප විය නොහැකි බවයි. කෙසේ වෙතත් ඇයට දානයට අවස්ථාව ඔහු විසින් ලබා දුන් අතර බුදුරජාණන් වහන්සේ ජීවමාන කාලයේම බුද්ධ පුජාවක් අන්සතු කළ අවස්ථාවක් ලෙස මෙම ප්‍රවෘත්තිය වැදගත් වෙයි. මීට අමතරව බුදුරජාණන් වහන්සේ යමෙක් ගිලනුන්ට උපස්ථාන කරන්නේ නම් ඔවුන් තමාට උපස්ථාන කරන්නේ යැයි දේශනා කිරීමෙන් ගිලානෝපස්ථානයද බුද්ධ පූජාවක් ලෙස පැහැදිලි කොට ඇත.
බුදුරදුන්ට කරන පුජාව මහා නිසංස දෙන උසස් ක්‍රියාවක්ද වන්නා සේම උන්වහන්සේට කරන අවමානයද අකුසලයකි.එවන් බොහෝ චරිත කථා ත්‍රිපිටකය පුරාවට එයි. දෙව්දත් තෙර මාගන්ධියා සුප්පබුද්ධ රජු, චිඤ්ඤමානවිකා ආදීහු බුදුරදුන්ට අවමන් කොට දුගතියෙහි වැටුණාහ. වරක් ඡත්ත්‍යානි උපාසකයා බුදුරදුන් අසල ඉඳගෙන බණ අසයි. රජු එම අවස්ථාවෙහි එහි පැමිණියත් ඔහු නොනැගිටින්නේ තථාගතයන් වහන්සේ ඉදිරියෙහි රජුට නැගිටීම බුදුරදුන්ට කරන අවමානයක් ලෙස සිතාය. එහෙත් මෙහිදී රජු කිපීමට පත්වෙයි. බුදුරදුන් මේ පිළිබඳව දැන රජු අවවාද කරන සිද්ධියක් ජාතක අටුවාවෙහි මහාසාර ජාතකයට සම්බන්ධව එයි.
තථාගත පුජාවෙහි වැදගත්කම හෙළිකරන සුත්‍රයක් ලෙස අපගේ අවධානයට දක්ඛිණාවිභංග සූත්‍රය වෙතට යොමුවෙයි. එහිදී පුද්ගලික දාන 14 කින් පෙන්වාදි ඇත. තථාගතයන් වහන්සේට දුන් දානයේ සිට තිරිසන් සතෙකුට කරන දානයක් දක්වා ආනිශංස මෙහි පෙන්වාදී ඇත. තිරිස නෙකුට දුන් දානයෙහි ආනිශංස සියක් ගුණයක් වේ නම් පෘථග්ජන දුස්සීලයෙකුට දුන් දානයේ ආනිශංස දහස් ගුණයකි. මෙසේ පෘථග්ජන සිල්වතා මාර්ගඵලලාභී පුද්ගලයා ආදි වශයෙන් පැමිණ සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ දක්වා සිදු කරනු ලබන පූජාවක ආනිශංස පෙන්වා දෙනුයේ කොපන වාදො තථාගතො අරහං සම්මා සම්බුද්ධො “ යනුවෙනි. යමෙක් වසර සියයක් වනයක ගිනි පිදුවත් බුද්ධාදී උතුමෙක් විෂයෙහි මොහොතක් පුද සත්කාර කරන්නේ නම් එය වසර සියයක ගිනි පුදට වඩා ආනිශංස දායක බව ධම්මපදයෙහි පෙන්වා දෙයි.
මෙහිදී සිල්වතා දුසිල්වතාට දෙන දානයට දායක පරිශුදධියෙන් පිරිසුදු වන බවත් දුසිල්වතා සිල්වතාට දෙන දානය ප්‍රතිග්‍රාහක පාරිශුද්ධියෙන් පිරිසුදු වන බවත්, දුසිල්වතා දුසිල්වතාට දෙන දානය ඵල රහිත වන බවත් සිල්වතා සිල්වතාට දෙන දානය මහත්ඵල බවත් වීතරාගී පුද්ගලයා වීතරාගී පුද්ගලයෙකුට දෙන දානයන් අතර උසස්ම දානය බවත් දක්වා ඇත.
ඉහතින් දක්වන ලද්දේ ආමිසයේ ආනිශංස වෙතත් සියලු ආමිසයන් පරදවා ප්‍රතිපත්තිය මහත්ඵල වන්නේ සසර සැප ලැබීම නොව නිවන්සැප ලැබීම යන උත්කෘෂ්ඨ ප්‍රතිඵලයට සාපේක්ෂය.යමෙකුට පුජාදි ආනිශංස හේතුවෙන් දිව්‍ය බ්‍රහ්මාදි සැප ලද හැකි වෙතත් ඒවා තාවකාලිකය. එවැන්නෙකුට පවා පසු කලෙක භවදෝෂයන් හේතුවෙන් දුගතියකට පවා ඉපදීමට සිදුවිය හැකිය. එබැවින් සක්විති සැපයට දෙව්ලොව උපතට වඩා සෝවාන්ඵලය උතුම්ය. මාර්ගඵල නිවන් පිණිස වන්නේ ප්‍රතිපත්තිය මිස ආමිසය නොවේ. නිවන් මඟ හෙළිකළ තථාගතයන් වහන්සේට මතු නොව තමන්ට තථාගතයන් වහන්සේ වෙතට මඟ පෙන්වු අස්සජි හිමියන්ට පවා දිනපතා අගසව් සැරියුත් හිමියන් වැඳ නමස්කාර කළ බව සඳහන් වන බැවින් කළ යුත්තේ ආමිසය හෙළා දැකීම නොව බුද්ධ පූජාදී පින්කම්හි නිරත වන්නාසේම ආධ්‍යාත්ම ගවේෂණය විෂයෙහි වෙර දැරීමයි.

වස් සමය හා භික්ෂූන් වහන්සේ කඨින චීවරයෙහි සුවිශේෂීත්වය

ජ්‍යෙෂ්ඨ මහාචාර්ය 
උතුරාවල ධම්මරතන හිමි
කැලණිය චිත්තාභ්‍යාස සංවර්ධන හා පර්යේෂණ ආයතනය

“කඨින” යන වචනය කථ ධාතුවෙන් උපන්නෙකි. කථ ධාතුවෙන් පරව ඉන ප්‍රත්‍ය යෙදීමෙන් කථ ධාතුවෙහි ඇති ‘ථ’ හට ‘ඨ’ වී කඨින යන්න සෑදී ඇත. එසේම විනයත්ථ මංජුසා ටීකාවේ දැක්වෙන්නේ සංගණනාර්ථ කථ ධාතුවෙන් පසු ‘ඉන’ ප්‍රත්‍ය යෙදීමෙන් පසු ‘කථ’ ධාතුවේ ‘ථ’ කාරයට ‘ඨ’ කාරය ආදේශවීමෙන් කඨින යන්න සැදුනු බවයි. කථ ධාතුවෙහි අර්ථ දෙකක් ඇතුළත්ව ඇත. එක්රැස්වන සංගණනාර්ථය හා කිසිකලෙක වෙනස් නොවන ස්ථිරාර්ථය ද ඇත. මෙයින් පළමුවැනි අර්ථය මෙසේ සලකා බැලිය හැකිය. කඨින චීවරය යනු ඉහත දැක් වූ අර්ථ ද්වයම එක්කළ අවස්ථාවකි. එහි මුල් අවස්ථාව කුසල චිත්තුප්පාදය පාදක කොට ගත් වස් ආරාධනාවයි. එහි මධ්‍ය අවස්ථාවෙහි හා අවසාන අවස්ථාවෙහි එම කුසලය වර්ධනය වී කාමාවචර මහාකුසල සිත්වලින්ම පිරිසුදු වීමෙන් සංග්‍රහ වන්නේ ය. එසේම පැවිදි පක්ෂය ද වස් ශික්ෂාපද ආරක්ෂා කර කඨිනයෙන් ලබන ආනිසංස ද සංග්‍රහ වන්නේ ය. මෙසේ ගිහි පැවිදි දෙපක්ෂයම මහා කාමාවචර කුසල් සිත්වලින් සංග්‍රහ වන හෙයින් කථ ධාතුව එක් රැස්වන සංගණනාර්ථයෙහි යෙදෙන බව පැහැදිලි වේ.
කඨින යන්නෙහි ස්ථිරාර්ථය ගැබ් වී ඇතිබව නාගිතාපදානයෙහි එන පහත පාලි පද්‍යයෙන් පැහැදිලි වේ.
පඨවරිව න ජාතු කම්පතෙ
න චලති මෙරුරිවාති වායුනා
වජිරමේව න භිජ්ජතේ ඝණං
තමිධමතෝ කඨිනංති වූචචති
යනුවෙන් කඨින පූජාවේ ආනිසංස, අහේතුකව කම්පා නොවන මහා පොළොව මෙන් කිසි බාධකයකින් කම්පා නොවී ස්ථිරව විපාක දෙන හෙයින් ද මහා සුළඟකට නොසෙල්වෙන මහමේර පර්වතය මෙන් ස්ථිරව විපාක දෙන හෙයින් ද අවි ආයුධයකට සිදුරු කළ නොහැකි වජ්‍ර පර්වතයක් මෙන් ස්ථිරව විපාක දෙන හෙයින් ද කඨින යැයි කියනු ලැබේ. මෙසේ කථ ධාතුවෙන් ස්ථිර බව, නොසෙල්වෙන බව ඇතුළත්ව ඇති කඨින යන්නෙන් කුසල විපාක සංග්‍රහ වීමද ඒවායෙහි විපාක ස්ථිරව ලැබෙන බව ද කියවේ.
කඨින යනු සමූහ ප්‍රඥප්තිමාත්‍රයෙක පරමාර්ථ වශයෙන් එක් ධර්මකෙනෙක් කොට ඇත්තේ’යි කියා ආ බැවින් මේ කඨින නාමය සමූහ ප්‍රඥප්ති මාත්‍රයෙක්මය. පරමාර්ථ වශයෙන් එක් ධර්ම කෙනෙක් නොම ඇත්තේයැ’යි දත යුත්තේ ය. පෙර දැක්වූ පරිදි ස්ථිරාර්ථයෙන් ද කඨින විය යුතුයි. පහත දැක්වෙන ආනිසංස පහ ඇතුළත් කිරීමට සමත් වූයෙන් ස්ථිර වේ. එනම්,
1. අනාමන්තචාර 
2. ආසමාදාචාර 
3. ගණභෝජන 
4. යාවදත්ථචීවර 
5. චීවරුප්පාදය, යනුවෙනි.

එහෙයින් සාරත්ථදීපනි, විමතිවිනෝදනි, වජිරබුද්ධි යන ටීකාවල මෙසේ දැක්වේ.

“පඤ්චානිසංසෙ අනෙනාකණෙ සමනථනාය ටීනෙහි අතෙථා”
එසේම සංග්‍රහර්ථයෙන් ද කඨින වන බව දැක්වූයේ මේ හේතුව නිසාය.
පඤ්චාහනිසංසෙ අඤ්ඤත්ථ ගන්තුං අදත්ථා 
සංගහණතෙථන කඨිනතෙථන කඨිනං”

එනම් ඉහත දැක්වූ පඤ්චානිසංසයන් අන් තැනෙක්හි යන්නට නොදී සංක්ෂිප්ත වශයෙන් ගන්නා ලද හෙයිනි.
කඨින යන්න සිවුරක් සඳහා භාවිතා වූයේ පසු කාලයේ ය. මුල් යුගයේ සිවුර මැසීම සඳහා උපයෝගී කර ගත් උපකරණය කඨින නමින් හැඳින්විය. එකල්හි භික්ෂූහු ඒ ඒ තැන් උල් සිටුවා බැඳ සිවුරු මසති. සිවුර නොසමවූ කොන් ඇති බව දුටු බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙසේ වදාළහ.
“අනුජානමි භික්ඛවේ කඨිනං කඨිනරජජුං තත්ථ තත්ථ ඕබක්‍ධිත්වා චීවරං සිබ්ඛේතුන්ති”
එනම් ඒ ඒ තැන නමා බැඳ සිවුර මැසීමට කඨිනය හා කඨිනයෙහි බැඳි රැහැන ද අනුදක්නා ලදී. ඒ අනුව සිවුර මැසීමට උපයෝගී කරගත් උපකරණ හා රැහැන කඨින නමින් හඳුන්වා ඇත. මුල් යුගයේ හතර කොන උල් සිටුවා ඒවායේ රැහැන් බැඳ වස්ත්‍ර කඩ කඩ එකට යාකර සිවුරු මසා ඇත. පාංශුකූල වස්ත්‍ර කැබලි එසේ එකතු කිරීමේ දී සතර කොන වෙනස් වන නිසා හුල්වල නොබඳින ලද අතර වෙනස් නොවන ආකාරයට සිවුරේ කොන් සතර දැඩිව බැඳිය හැකි ලී රාමුවක් වැනි උපකරණයක් අනුමත කර ඇත. මුල් අවධියේ කඨින වශයෙන් හඳුන්වා ඇත්තේ එම උපකරණයටය. එම කඨින භාවිතා කළ යුතු ආකාරය මෙසේ ය.
එම කඨිනයේ ඇතුළ දිරන්නට වූ නිසා වාටියක් යොදා ගැනීමටත් කඨිනය ප්‍රමාණවත් නොවන විට මදි වූ සිවුර මැදින් බඳින දණ්ඩ කඨිනයට ද දණ්ඩ කඨිනයෙහි ප්‍රමාණයට කළාලයෙහි දෙකොණ නමා අකුලා දෙපට කිරීමට විදලකය ද, දෙපට සිවුර ඇතුළෙහි යොදන ඉරටුවද මහා කඨිනය සමඟ දණ්ඩ කඨිනය බඳින රැහැන ද බැඳගෙන සිවුර මසන්නට දණ්ඩ කඨිනයෙහි සිවුර බඳින නූල ද යොදා සිවුර මැසීමටත් අනුදැන ඇත. සිවුර නූල් ගසා කෙළින් ලකුණු කරන්නටත් මෙකී කඨිනය නො සෝදන ලද පයින් හෝ තෙත් වූ පයින් නොපාගන්නටත් අනුදැන ඇති අතර කඨිනය වැසි දිනවල තෙමෙන බැවින් එය තැබීමට ශාලාවක් ද එය ජලයෙන් යටවන හෙයින් මණ්ඩපයක් ද කඨිනහලට පියස්සක් ද කඨින හල පිරියම් කොට ලියකම් සිතුවම් කිරීමට ද සිවුර මසා අවසන් වූ පසු කඨිනය අකුලා ඒ මැද ලීයක් තබා බැඳ ආරක්ෂිත තැනක තැබීමට ද උපදෙස් දී තිබේ.
මේ අනුව වස් වැස නිම කළ භික්ෂූන්ට අනුදැන කඨින චීවරය මෙම උපකරණයෙහි තබා බැඳ වසන හෙයින් එම නම භාවිතා කරන්න ඇත. පාංශුකූල චීවරය එසේ සකස් කළ එකකි. කඨින චීවරය හ කඨිනය අතර ඇති සම්බන්ධතාවය නිසා එම නම වස් වැසූ භික්ෂූන්ට පුදන සිවුරට භාවිතා කිරීම යුක්ති සහගතය.
මුල් යුගයේ භික්ෂූන්ට තැනින් තැන එකතු කරගත් වස්ත්‍රවලින් සකස් කර ගත් සිවුර පඬු පොවා ගැනීමෙන් පරිභෝග කළ අතර එය පංසුකූල චීවර නමින් හැඳින්විය. එම වස්ත්‍රය සකස් කර ගැනීමට අනුමත වස්ත්‍ර විසිතුනක් දැක්වේ.
1. සෝසානිකය - සොහොනෙහි දමාගිය වස්ත්‍ර
2. පාපණිකය - සල්පිල් හෙර කඩ ඉදිරියේ දමා ගිය හෝ වැටුණු වස්ත්‍ර
3. රථිය චෝලිය – පාංශුකුලික භික්ෂූන් විසින් ගනු ලැබේවායි කවුලු දොරින් වීථියට විසිකර දමනු ලැබූ වස්ත්‍ර
4. සොත්ථිය – කතුන්ගේ ගැබ්වල පිස ඉවත දැමූ වස්ත්‍ර
5. සංකාර චෝලය – කසළ ගොඩින් සොයාගත් වස්ත්‍ර
6. නහන චෝලය – අමනුෂ්‍ය වේශයෙන් පෙළෙන්නන් යයි සම්මත කළ අය ජපකරන ලද ජලයෙන් නැහැවීමේ දී අත්හැර දමා ගිය වස්ත්‍ර
7. තිත්ථචෝලය – නහන තොටෙහි දමා ගිය වස්ත්‍ර
8. ගනපච්චාගතය - සොහොනට ගිය අය නා අවසන් කොට ඉවත දමා ගිය වස්ත්‍ර
9. අග්ගිදඩ්ඪය – ගින්නෙන් පිලිස්සීමෙන් හැඳීම අශුභයැයි අත්හැර දමාගිය වස්ත්‍ර
10. ගොඛායිනය – ගවයින් විසින් කන ලැබුව අත්හැර දමා ගිය වස්ත්‍ර
11. උපචිකාඛායිතය - වේයන් කන ලදුව ඉවත ලූ වස්ත්‍ර
12. උන්දුරඛායිතය – මීයන් විසින් කන ලදුව ඉවත ලූ වස්ත්‍ර
13. ධජාහමය – යුද්ධ භූමියෙහි හෝ නැව් නඟින්නන් විසින් කොඩි වශයෙන් බඳින ලදුව ඉවත් කළ වස්ත්‍ර
14. ථූපචීවරය – බලිකර්ම වශයෙන් තුඹස්වල බඳනා ලද වස්ත්‍රය
15. සමණචීවරය – භික්ෂූන් වහන්සේ සතු වස්ත්‍රය
16. අභිසේඛීය – රජවරු අභිෂේක කළ තැන්හි ඉවත හළ වස්ත්‍ර
17. ඉද්ධිමය - සෘද්ධියෙන් ලැබුණු චීවරය
18. පන්ථිකය – අතරමඟ වැටී තිබූ හිමිකරුවෙක් නැති වස්ත්‍ර
19. වාතාහමය - සුළඟෙහි ගසාගෙන ආ වස්ත්‍රය
20. දේව දන්තිය - දෙවියන් විසින් පුදන ලද වස්ත්‍ර
21. සාමුද්දිය – මුහුදෙහි වැටි රලින් ගොඩට ගසාගෙන එන වස්ත්‍රය
මෙම වස්ත්‍රවලට වටිනාකමක් නැත. මේ වස්ත්‍ර පරිහරණයෙන් භික්ෂුවට තම ජීවිතයේ අරමුණට හානියක් නොවේ. කෙලෙස් නො වැඩේ. එසේම ඝන හා සිනිදුවුවත් නොයෙක් වස්ත්‍ර කැබලි එක් රැස් කර සකස් කළ හෙයින් කිසිදු වටිනාකමක් නොමැත. විවිධ වස්ත්‍ර එක් වරණයක් ගැන්වීම සඳහා කසට වර්ණ ගැන්වීමෙන් හෙවත් පඬු පෙවීමෙන් ද වටිනාකම හීන කර ඇත. එහෙයින් ගිහියනට එය සොරාගැන්මෙන් කිසිදු කටයුත්තකට යොදා ගත නොහැකිය. එසේ වුවද ශරීරයේ ආරක්ෂාවට බාහිර උවදුර වළක්වා ගැනීමට උචිත වස්ත්‍රයක් වේ. මේ වස්ත්‍රවලට අමතරව වෙනත් වස්ත්‍ර කඨින වස්ත්‍රය බුදුන් වහන්සේ විසින් අනුමත කළහ.
“කඨින” යන පදයෙහි සම්භවය කඨින විනිච්ඡයෙහි මෙසේ සංග්‍රහ කර ඇත. කඨින ශබ්දය තෙම රූල්හි ශබ්දනාම භූත වූ අනිෂ්පන්න ප්‍රානිපදික ශබ්දයකැයි කියනු ලැබේ. හේ කෙසේ හැඟෙන්නේ ද යත් ත්‍රිවිධ විනයටීකාවෙහි පංචානිසංසය ඇතුළත් කිරීම සමර්ථ බැවින් ස්ථිරයයි කියා මෙසේ වර්ණනා කළ හෙයින් ස්ථිරාර්ථයයි කියා හැඟෙන්නේ ය. අපිව මේ කඨින ශබ්දය තෙම කථ යන ධාතු කෙරෙ නපරව ඉන ප්‍රත්‍යයෙන් සිද්ධවන්නේය. හේ කෙසේද? “කථසංගහණෙ” යන ධාතු ‘කථ’ කියා වේ. ඕ හට “භුවාදයෝ පෙ පංචානිසංසෙ අඤ්ඤත්ථ ගන්තුං අදත්වා සංගණ්හාති” යන අර්ථයෙහි “ජිනො ඉනසබ්බත්ථා” යන සූත්‍රයෙහි ඉන සබ්බත්ථ යන යොග විභාගයෙන් හෝ “සුපතො ච” යන සූත්‍රයෙහි “ච” යන ශබ්ද ග්‍රහණයෙන් හෝ ඉන ප්‍රත්‍යය කොට පරාක්ෂරයා කරා පමුණුවා කඨින ශබ්දය කෙරෙන් නම් වත්සිවිභත්ත්‍යාසාදිය කළ කල්හි “කඨිනං” යනු සිද්ධයි. මෙම කඨින චීවරය අනුදැනීමට පසුබිම් වූ හේතුවක් ද වේ.
බුදුරජාණන් වහන්සේ සැවැත්නුවර අනේපිඬු මහාසිටාණන්ගේ ජේතවනාරාමයෙහි වැඩ වෙසෙන කල්හි කොසොල් රට බටහිර දිශාවෙහි පාඨෙය්‍ය රට කොසොල් රජුගේ එක පියාට දාව උපන් බාල සහෝදර වූ කුමාරවරු තිහක් වූහ. රුවින් හා සිතින් යහපත් වූයෙන් භද්‍ර විය. එක් ව වසන හෙයින් වර්ගී නම් විය. ඒ අනුව සමූහාර්ථවාචී භද්‍ර වර්ගිය කුමාරවරු තිස් දෙන පාඨ්‍යෙය නුවර කපුවනයේ දී බුදුන් වහන්සේගෙන් ධර්ම ශ්‍රවණය කර පැවිදි වූහ. මේ තෙරවරු තිස් දෙනම මෙබඳු ලක්ෂණ ඇත්තේය.
1. ආරණ්‍යගත වෙසෙන හෙයින් ආරාණ්‍යකයෝ ය.
2. පිඬු සිඟායාමෙන් ලද අහරින් යැපෙමින් ශ්‍රවණ ධර්ම පුරණ හෙයින් පිණ්ඩපාතිකයෝ ය.
3. තැනින් තැන දමා ගිය රෙදි කැබලි ගෙන සකස් කළ වස්ත්‍රයෙන් උපන් චීවර දරන හෙයින් පාංශුකුලික විය.
4. සඟළ සිවුර, තනිපට සිවුර හා අඳනා සිවුර යන සිවුරු දරන හෙයින් තෙචීවරක වූහ.
මෙයින් පැහැදිලි වන්නේ එකල භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ චීවර පරිභෝග කිරීම පිළිබඳ වැදගත් කරුණු දෙකකි. පාංශුකූලික සිවුරු දැරීම හා තුන් සිවුරු දැරීමට පමණක් සීමා වූ භික්ෂූන් වහන්සේ අතිරේක සිවුරක් පරිභෝග නොකළ බවයි. එසේම එම පරිභෝගයට සීමා වූ බවයි.
මේ පිරිස බුදුන්වහන්සේ දක්නට පාඨ්‍යෙය නුවරින් නික්ම සැවැත් නුවර බලා යන්නේ සාකේත නුවරට පැමිණියහ. එහිදී ඇසළ අව පෑළවිය දිනය වූයෙන් අතරමඟදී වස් එළඹියහ. සාකේත නුවර සිට සැවැත් නුවර යොදුන් සයකි. එහෙත් උන්වහන්සේ දක්නට නොලැබුණු නිසා කලකිරීමෙන් වස් කාලය ගෙවූ අතර වස් තෙමස ඇවෑමෙන් පවාරණය කර වැසි වසිද්දී දිය ගැල්මෙන් පිරුණු කල්හි ගොහොරු මඩෙහි තෙමුණු සිවුරු ඇතිව කලාන්තව ජේතවනාරාමයට පිවිස බුදුරජාණන් වහන්සේ හමු වූහ. එහිදී උන්වහන්සේ එම භික්ෂූන්ගේ සැප සනීප විමසූහ. අනතුරුව තමන් මුහුණ දුන් අභියෝග පැහැදිලි කළ එම භික්ෂූන් වහන්සේලා තමන් පැමිණි ස්වභාවය ද කීහ. වැසි වසිද්දී සිය ගැල්මෙන් ගොහොරු වූ මඩෙහි දියෙන් පිරුණු සිවුරුවලින් යුතුව කලාන්තව දිගු මඟට බැස පැමිණීම විස්තර කළහ. බුදුරජාණන් වහන්සේ මෙම කාරණය සළකා බලා මෙසේ විනය නීතියක් පැනවූහ.
“අනුජානාමි භික්ඛවේ, වස්සං වුත්ථානං භික්ඛුනං අත්ථරිතුං, අත්ථත කඨිනානං වෝ භික්ඛවේ. පඤ්ච කප්පිස්සන්ති. අනාමන්තචාරො අසමාදනචාරො, ගණභොජනං, යාවදත්ථචීවරං, යො ච නත්ථ චීවරුප්පාදො. සො නෙසං භවිස්සහි අත්ථත කඨිනානං වෝ භික්ඛවේ ඉමානි පඤ්ච කප්පිස්සන්ති.”
යනුවෙන් මහණෙනි වස් වැස නිම කළ භික්ෂූන්ට කඨින ඇතිරීම අනුදනිමි.මහණෙනි ඇතිරූ කඨිනය ඇති භික්ෂූන්ට පහත ආනිසංස කැප වන බව වදාළහ.
1. අනාමන්තචාරය - නො විචාරා ගම් පිවිසීම
2. අසමාදානචාරය – තුන් සිවුර නොගෙන යාම.
3. ගණභෝජනය - සමූහ භෝජනය
4. යාවදත්ථචීවරය – කැමැති පමණ සිවුරු පිළිගැනීම
5. චීවරුප්පාද – එහි කඨිනය ඇතිරු විහාරයෙහි යම්තාක් සිවුරු ලැබීමක් වේද එය ද ඔවුන්ට අයත් වන්නේ ය.
කඨිනවිනිච්ඡයට අනුව කඨිනය ලබන්නා හෝ නො ලබන්නා කවරෙක්දැයි මෙසේ දැක්වේ. පශ්චිමාන්තයෙන් ප්‍රතිග්‍රාහකයා සමඟ පංචවර්ග සංඝයා එය ලබන බව මිපෙය්‍යක්ඡනඛකයෙහි දැක්වේ.
“තත්‍රවෙ භික්ඛවේ යායං චතුවග්ගෝ භික්ඛුසංඝා ඨපෙත්වා තීනි කම්මානි උපසම්පදං පවාරණං අඛභානන්ති”
මේ අනුව වස්සඡේදනය නො කොට පළමු පවාරණයෙන් පැවැරූ ප්‍රතිග්‍රාහකයා ඇතුළුව පස් නමකට කඨින වස්ත්‍රය ගැනීම සුදුසු බව කියවේ. එසේම කිසි අනතුරකින් නොපැවැරු සංඝයා ද කඨින ඇතිරීම කටයුතු නොවන්නේ ය. එහෙයින්ම වස් ජේදනය වූ භික්ෂුව හෝ පශ්චිම පැමිණියහු කඨින වස්ත්‍රය පිළිගැනීම සුදුසු නොවන බව මෙසේ කියවේ.
“ජින්නවස්සා වා පච්ජිමිකාය උපගතා වා නලභන්ති”
එසේම නොයෙක් සීමාවල වස් විසූ භික්ෂූන් ද අන් විහාරවල වස් විසූ භික්ෂූන් ද මේ විහාරයෙහි කඨිනතථාරය නොලබන්නේ ය. තවද පෙර වස් විසුවේ නම් පිරිපුන් වයස් ඇති සාමණේර භික්ෂුව ද ගණපූරණය සඳහා උපසම්පදා කර කඨිනය ගත්කල ඒ සියල්ලන්ටම ව කඨිනය ඇතිරීමෙන් ලැබෙන ආනිසංස හිමි වන බව මෙයින් කියවේ.
“පරිපුණ්ණවස්සො සාමණේරා සචේ පචඡිමකාය”
උපසම්පජ්ජති ගණපූරකොචේ’ච හොති ආනිසංසඤ්ච ලභති”
උපසම්පදා භික්ෂූන් සමඟ සාමණේරවරු ගණ පූරණයට අදාළ වන්නේ මෙසේ ය. උපසම්පදා තුන් නමක් ද සාමණේර දෙනමක් ද, සාමණේර තුන්නමක් හා උපසම්පදා දෙනමක් ද, උපසම්පදා එක් නමක් හා සාමණේර සතර නමක් ද පෙර වස් විසුවේ නම් කඨිනය ගත් කල්හි ඒ සියල්ලෝම එම වස්ත්‍ර ඇතිරීමෙන් අනුසස් ලබන්නෝ වෙති. එසේම අන් උපචාරවලින් ගණ පූරණය පිණිස වැඩි සංඝයා මේ විහාරයෙහි කඨිනය ඇතිරීමෙන් ලබන අනුසස් ලබන්මෝ නොවන බව කියවේ.
කඨිනය ඇතිරීම යනු සංඝයාගේ පැවැරුම් ලබන සුදුසු භික්ෂුව කඨින වස්ත්‍රය ගෙන එම වස්ත්‍රය සම්බන්ධයෙන් විනයානුකූල ක්‍රියා සම්පූර්ණයෙන් නිමා කර සිවුර මසා පඬු පොවා කප්බිඳු තබා තමාගේ පැරැණි සඟල සිවුර පච්චුද්ධරණ කර නව සිවුර අධිෂ්ටාන කළ යුතු ය. අනතුරුව සිවුර නමා තමා අතට ගෙන පහත වාක්‍ය තුන් වරක් කියා පිරිමැදීමෙන් කඨින ස්ථාරණය කළේ වෙයි. මෙසේ කඨින වස්ත්‍රය සඳහා කළයුතු විනය කර්ම කිරීම කඨිනය ඇතිරීමයි.
මෙසේ කඨින චීවර ඇතිරීමෙන් එම භූමිය තුළ ඇතිවන බලය සංඝයා එකතුව “කඨිනුද්ධාර” විනය කර්මය කිරීමෙන් ඉවත් කළ හැකිය. එසේම සිවුර සම්බන්ධ ප්‍රඥප්තීන් ඉක්මවා යාමෙන් ද කඨින බලය විනාශ වෙයි. එබඳු බලය විනාශවන ක්‍රියාවක් සිදු නොවුනහොත් එම විහාරසීමාවෙහි මාස පහක් ඉක්මවනතුරු කඨින බලය පැවැත්වේ. එම බලය පැතිරීම “කඨිනත්ථාරණ” නම් වේ.
කඨිනය පිළිබඳ මූලික විස්තර කිරීමක් කඨිනවිනිච්ඡයහි දැක්වේ.

“කඨිනං නාම කිං කෙන
නිදාගෙන මහෙසිනො
අනුඤ්ඤාතං කිමත්ථාය
කස්මා කඨිනත්ති වුච්චති
කේහි කස්සච තං කේන
දාතබ්බං කත්ථවා කදා
ඉචෙචවමාදි ඤාතිබ්බං
කඨිනස්ස්‍ය විසේසතෝ

එයින් කඨිනය සම්බන්ධ මූලික ප්‍රශ්න නවයක් කියවේ. එනම්,
1. කඨිනය යනු කුමක්ද?
2. කඨිනය කවර නිදානයකින් පනවන ලද්දේ ද?
3. කුමක් පිණිසද ?
4. එයට කවර හෙයින් කඨිනය යැයි කියනු ලැබේද?
5. කඨිනය කවුරුන් විසින් දිය යුතු ද?
6. කා හට දිය යුතු ද?
7. කුමකින් දිය යුතු ද?
8. කවර කලෙක දිය යුතු ද?
9. කොතැන්හිදී දිය යුතු ද?
යනුවෙනි. එම කරුණු මෙසේ එකිනෙක විමසා බලමු.
1.කඨිනය යනු කුමක්ද?
පහත දැක්වෙන වස්ත්‍රවලින් කවර එකකින් වුවද සිවුරක් කිරීම කඨිනයයි. එම වස්ත්‍රවර්ග මෙසේ මහාවග්ග පාලියේ දැක්වේ.
1. අලුත් වස්ත්‍රය (අහනේන)
2. අලුත් වස්ත්‍රයට සමාන රෙදි කඩක් (අහන කප්පේන)
3. රෙදි කැබලිවලින් කළ සිවුර (පිලෝනිකාය)
4. පංසුකුල වස්ත්‍රය (පංසුකූලේන)
5. වෙළෙඳ සැල් දොරටුවෙහි අත්හැර දැමූ අහුලාගත් වස්ත්‍රය (පාපණිකේන)
6. කලින් ඇඟවීමක් නැතිව ලැබුණු වස්ත්‍රය (අනිමිත්තකේන)
7. කලින් අනුසස් නොකීමෙන් ලද වස්ත්‍රය – (අපරිකථාකථෙන)
8. තාවකාලික නොවූ වස්ත්‍රය (අකුක්කුහෙන)
9. කලින් තැන්පත් කොට නොතැබූ වස්ත්‍රය (අසන්නිධිකේන)
10. නිසඟි නොවූ වස්ත්‍රය (අනිස්සග්ගියෙන)
11. කප් බිංදු තැබූ වස්ත්‍රයෙන් (කප්පකථෙන)
12. තනිපට සිවුරෙන් (උත්තරාසංඝේන)
13. සඟල සිවුරෙන (සංඝාටියකේන)
14. අඳනයෙන් (අන්තරවාසකේන)
15. එදිනට කඩකපන ලද අතු පහක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් ඇති වස්ත්‍රයෙන් (පඤ්ඤකේනවා අතිරේක පඤ්චකේන)
6. පුද්ගලයෙකුට අයිතිවීම් වශයෙන් ඇතිරීමෙන් (පුග්ගලස්ස්‍ය අත්ථාරක)
17. මැනවින් අතුරන ලද එම සීමාවෙහි භික්ෂූන් විසින් අනුමෝදන් වන ලද කඨිනය මනාකොට අතුරන ලද කඨිනය වේ.
ඒ අනුව කඨින වනුයේ උක්ත වස්ත්‍රවලින් එකක් ඇසුරෙන් මනාව අතුරන ලද වස්ත්‍රයයි.
2. කවර නිදානයකින් පනවන ලද්දේ ද?
බුදුරජාණන් වහන්සේ සැවැත්නුවර ජේතවනාරාමයේ වැඩ සිටියදී භද්‍රවර්ගීය භික්ෂූන් වහන්සේලා තිස් නම වස් විසීමෙන් පසු තෙමීගත් සිවුරුවලින් යුතුව බුදුන් වහන්සේ දක්නට පැමිණීම කඨින චීවරයෙහි නිදානයයි.
3. කුමක් පිණිස ද?
වස් වැසූ භික්ෂූන්ට පහසු විහරණය පිණිස අනුමත තුන් සිවුරට අමතරව කඨින සිවුර පිළිගැනීම අනුමත කර ඇත.
4. එයට කවර හෙයින් කඨිනය යැයි කියනු ලැබේද?
කඨිනයෙහි ආනිසංස නොසෙල්වෙන නොබිඳිය හැකි කම්පා නොවන ස්ථිර හෙයින් එයට කඨිනය යැයි කියනු ලැබේ.
5. කඨිනය කවුරුන් විසින් දිය යුතුද?
උපසම්පන්න භික්ෂූන්ට වස්විසීමට ආරාධනා කළ ගිහි සැදැහැවතා විසින් වස්විසීම අවසන් කළ භික්ෂුවට දිය යුතු යි.
6. කාහට දිය යුතු ද?
පෙර වස් වසා අවසන් කළ භික්ෂුවට පමණක් පිළිගත හැකි ය. සංඝයාට පූජා කළ විට එම පිරිස සුදුසු භික්ෂුවට පවරා දෙනු ලැබේ.
7. කුමකින් දිය යුතු ද?
මුලින් සඳහන් කළ වස්ත්‍රවලින් එකක් සිවුරක් මැසීමට සුදුසු පරිදි පූජා කළ යුතුයි. එයින් තුන් සිවුරෙන් එකක් මසා නිමකර පරිභෝග කළ හැකි ය.
8. කවර කලෙක දිය යුතු ද?
වස් වසා පවාරණය කළ භික්ෂූන්ට චීවර මාසයේ දී දිය යුතු ය. එම චීවර මාසයට වප්මස අවපෑළවිය සිට ඉල්මස පුර පසළොස්වක දින දක්වා කාලය අයත් වේ.
9. කොතැන්හිදී දිය යුතුද?
වස් විසූ විහාර සීමාව තුළ දී පූජා කළ හැකි ය.
මෙසේ මේ පරිද්දෙන් කඨින චීවර පිළිබඳව පිළිවෙත් අනුගමනය කළ යුතුයි.
මෙම කරුණුවලට අනුව පංසුකූල හා ගහපති ආදී චීවර භාවිතා කළ භික්ෂූන් වහන්සේලාගේ පහසු විහරණය සඳහා කඨිනය අනුදැන ඇති අතර එය කුමන අර්ථයකින් භාවිතා වූයේ ද යන්නත් එහි භික්ෂු ජීවිතයේ මූලික ප්‍රතිපත්ති හා අරමුණට අනුකූල වන ආකාරයෙන් භාවිතා කළ යුතු ආකාරය මනාව පැහැදිලි වේ.
පින ද පව ද රැස්කරන්නේ ඔබේ ම සිතයි.
X