නිවැරදි ධර්මය සැමදා විද්‍යමාන නොවේ..... අධර්මයෙන් එය වැසීයමින් පවතී......
සබ්බ පාපස්‌ස අකරනං කුසලස්‌ස උපසම්පදා
සචිත්ත පරිදොaදපනං ඒතං බුද්ධාන සාසනං
සියලු පව් නොකරන්න. කුලසයෙහි යෙදෙන්න. තම සිත දමනය කරන්න. එය සියලු බුදුරජාණන් වහන්සේලාගේ අනුශාසනයයි. පාපය නම් අපායාදී දුගතීන්හි දුක්‌විඳීමට සිදුවන ක්‍රියාය. සිත, කය වචනයෙන් එබඳු පාප ක්‍රියාවන්ගෙන් වැලකිය යුතුය. පාපයෙන් වැළකීම පමණක් නිවනට හේතු නොවේ. නිවනට හේතුවන්නේ කුසල් කිරීමයි. කුසලයෙහි යෙදීමයි. සමහර දෙනා පාපයෙන් වැළකී සිටින අතර කුසල් නොකරයි. මේ දෙකම සිදුවිය යුතුය. බුදුසමය අක්‍රීයව අවබෝධ කළ හැක්‌කක්‌ නොවේ. සක්‍රීයව කළ යුත්තකි. එබැවින් කුසල් කිරීමට නම් කුසලය යනු කුමක්‌දැයි පළමුව හඳුනාගත යුතුය.
කුසල ක්‍රියා බොහොමයක්‌ ත්‍රිපිටකය තුළින් හඳුනාගත හැකිය. එබඳු ක්‍රියාවන් මොනවාදැයි කිහිපයක්‌ පමණක් හඳුනා ගනිමු. අ.නි. පුඤ්ඤාභිසන්ද සූත්‍රයේ කුසල උපදවන පින් උපදවන කරුණු අටක්‌ දක්‌වා ඇත. එනම් ආර්ය ශ්‍රාවකයා විසින් තථාගත බුදුරජාණන් වහන්සේ සරණ යැම. මෙය කුසල උපදවන පින් උපදවන සැප ගෙන දෙන අග්‍ර රූපාදී සම්පත් හිමිවන සැප විපාක ඇති ස්‌වර්ගාදියෙහි උපතට හේතුවන පළමු කරුණයි. මෙයින් පින් කුසල් උපදවයි. පුඤ්ඤාභිසන්දති කුසාභිසන්දති. එමෙන්ම උතුම්ම ධම්මරත්නය සරණ යැම, උතුම් සංඝරත්නය සරණ යැම, පළමු කාරණා තුනයි. එමෙන්ම මහා දාන පහක්‌ දිය යුතුය. එනම් ප්‍රාණ ඝාතයෙන් වැලකී අප්‍රමාණ සත්වයන්ට අභය අවෙරය නිදුක්‌බව දයාවදී ඊට හිමිකාරයෙන් වීම හා සත්ව ඝාතනයෙන් වැළකී මහණ බමුණන් සඳහා මහා දානය දීමයි. එපමණක්‌ද නොව සොරකමින් වැළකී, කාමයෙහි වරදවා හැසිරමෙන් වැලකී බොරු කීමෙන් වැළකී, මත්පැන් මත්ද්‍රව්‍යයෙන් වැළකී මහා දන් දිය යුතුය. දානය කුසලයක්‌ වන්නේ එවිටය. මෙම කරුණු අට කුසල උපදවන සැප විපාක ලබාදෙන ක්‍රියාවන් ලෙස දක්‌වා ඇත. මෙයින් පෙන්වා දෙන්නේ පංචසීලය නොකඩා දන්දිය යුතු බවයි. පංචසීලය බිඳිමින් දෙන දානය උසස් ඵල සහිත කුසලයක්‌ නොවන බව මෙමගින් අවබෝධ කරගත යුතුය.
අ.නි. කුසල සූත්‍රයේ දැක්‌වෙන්නේ කුසල නම් කතමඤ්ච භික්‌ඛවේ කුසලං පාණාතිපාතා වේරමණී, අදින්නාදානා වේරමණී ආදී ලෙස දැක්‌වෙන්නේ කුසල නම් ප්‍රාණඝාතයෙන් වැළකීම, සොරකම් කිරීමෙන් වැළකීම, කාමයෙහි වරදවා හැසිරීමෙන් වැළකීම, බොරුකීමෙන් වැලකීම, කේලම් කීමෙන් වැළකීම, පරුෂ වචනයෙන් වැළකීම, අභිද්‍යාව හෙවත් අන්සතු වස්‌තුවෙහි ලෝභ නොකිරීම, ව්‍යාපාදය හෙවත් තහරවෙන් වැළකීම හා සම්මා දිට්‌ඨිය ආදියයි. මෙම සූත්‍රයට අනුව කය, වචනය, සිත යන තුන්දොරින් කරන යහපත් ක්‍රියා කුසල වන අතර අයහපත් ක්‍රියා අකුසල නම් වේ. ඒ අනුව තිදොර සංවර කිරීම කුසලයට අයත් වේ. එමෙන්ම ස.නි.පබ්බතූපම සූත්‍රයේදී කොසොල් රජතුමා දේශනා කරන්නේ ජරාවෙන් හා මරණයෙන් පීඩාවට පත්වන සත්වයා විසින් පින් කුසල් කළ යුතු බවයි. එම පින් කුසල් නම් ධම්චරියා සමචරියා හෙවත් දස කුසල්ය. දස කුසල නම් ඉහතින් සඳහන් කළ කුසල්ය. තවද අ.නි.චුන්ද සූත්‍රයේ දැක්‌වෙන්නේ මිනිසාගේ පිරිසිදු බව ඇතිකරන්නේ දස කුසල බවයි. ආර්ය ධර්මයේ ආර්ය විනයේ පිරිසිදු වන ධර්මය නම් දස කුසල්ය. තවද ම.නි. වේරඤ්ජන සූත්‍රයෙ දැක්‌වෙන්නේ දස අකුසල හෙවත් අධම්මචරියා විෂමචරියා කිරීමෙන් මරණින් පසු සැපයෙන් තොරවූ නපුරු ගති ඇති, විසව වැටෙන,අපාය නිරයාදියෙහි උපත ලැබීමට සිදුවන බවත්, දස කුසල් කිරීමෙන් මනා ගති ස්‌වභාව ඇති ස්‌වර්ගයේ උපත ලැබීමටත් හේතුවන බවයි. මේ අනුව දස කුසල් වැඩිය යුතුය. වර්ධනය කළ යුතුය. එය දෙලොව යහපතටම හේතුවන අතර නිවන සඳහා විශේෂයෙන් හේතුවේ.
ස.නි. අකුසල ධම්ම සූත්‍රයේ දැක්‌වෙන ආකාරයට අකුසල නම් මිච්ඡා දිට්‌ඨි, මිච්ඡා සංකප්ප, මිච්ඡා වාචා, මිච්ඡා කම්මන්ත, මිච්ඡා ආජීව, මිච්ඡා වායාම, මිච්ඡා සති, මිච්ඡා සමාධි යන අනාර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයයි. කුසල නම් ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගයයි. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය වැඩිය යුත්තකි. සීල, සමාධි, ප්‍රඥ ලෙස මෙය වැඩිය යුතුය. අරි අටඟි මඟ දම්සක්‌ පැවතුම් සූත්‍රයේ දැක්‌වෙන්නේ දුක්‌ඛ නිරෝධ ආර්ය සත්‍යය ලෙසය. ආර්ය අෂ්ටාංගික මාර්ගය වැඩීමෙන් තණ්‌හාවන්ගේ ඉතිරි නොමැතිව දුරුකිරීමක්‌, අතහැරීමක්‌ ඉතිරි නොකොට අත්හැරීමක්‌ මිදීමක්‌ ආලය නොකිරීමක්‌ ඇද්ද එම මාර්ගාංග අට දුක් දුරුකරන ප්‍රතිපදාව වන්නේය. තථාගතයන් වහන්සේට පෙර නොඇසූ ධර්මයෙහි අවබෝධය ලැබෙන්නේ දුක්‌ඛගාමිණි පටිපදාඅරිය සච්චං භාවේතබ්බන්ති මේදුක්‌ඛ ගාමිණී ප්‍රතිපදා ආර්ය සත්‍යයවැඩිය යුතුය යනුවෙනි. එනිසා නිර්වාණාවබෝධය සඳහා මග වර්ධනය කළ යුතුය. වර්ධනය නොකරන්නක්‌ ඉබේ වර්ධනය නොවේ. මෙම වැඩීම වර්ධනය කිරීම මනාව තේරුම් ගෙන ක්‍රියාකළ යුතුය. මෙයින්ද කුසලය යනු වැඩිය යුත්කක්‌ බව පැහැදිලි වේ.
ස.නි. අපාර සූත්‍රයට අනුව කණ්‌හං ධම්මං විප්පහාය සුකකං භාවේථ පණ්‌ඩිතෝ පණ්‌ඩිතයා අකුසල් අතහැර කුසල් වඩන්නේය. කුසල් නම් කවරක්ද යත් සප්ත බොජCධංග ධර්මයෝය. සති ධම්මවිචය, විරිය පීති පස්‌දද්ධි, සමාධි, උපේක්‌ඛායන බොඡ්ධංග ධර්මයෝය. බොCධංග නම් අවබෝධය පිණිස පවත්නා ධර්මයෝය. කුමක්‌ අවබෝධය පිණිසද? අභිඤ්ඤාය සම්බෝධාය නිබ්බානාය සංවත්තති. උතුම් චතුරාර්ය සත්‍යය දැනුම පිණිස, අවබෝධය පිණිස නිවන පිණිස පවතින්නේය. මෙයද වැඩිය යුත්තකි. භාවිත කළ යුත්තකි. භාවිතා බහුලීකතා යනුවෙන් දැක්‌වෙන මෙම ධර්මයන් වැඩීමෙන් නිර්වාණාවබෝධය කළ හැකි බව දැක්‌වේ. තවද ස.නි. කුසල සූත්‍රයට අනුව පෙන්වා දෙන්නේ මහණෙනි යම් දහමක්‌ කුසල වෙයිද එය අප්‍රමාදීබව මූලිකකොට ඇත්තේය. අප්‍රමාදයෙහි ඇතුළත් වූවෝය. අප්‍රමාදවී බව එයට අග්‍රවේය යනුවෙනි. ඒ අනුව අප්‍රමාදීව සප්ත බොජජධංග වඩන්න. එය වැඩිය යුත්තේ විවේකයෙන් යුතුව විරාගයෙන් යුතුව, තණ්‌හාව දුරුකිරීම පිණිස, නිවන කෙළවර කොටය. මෙය වැඩිය යුත්තක්‌ මෙන්ම නිවන් පිණිස හේතුවන්නකි.
ස.නි. කුසලරාසි සූත්‍රයට අනුව කුසල් රැස නම් කියන්නෙක්‌ සතර සතිපට්‌ඨානය කියන්නේය. කුසල් රැස නම් කායානුපස්‌සනාව, වේදනානුපස්‌සනාව,, චිත්තානුපස්‌සනා හා ධම්මානුපස්‌සනාවයි. මෙම සතිපට්‌ඨාන වැඩීමෙන් ලැබෙන්නේ මොනවාද? ආතාපිසම්පජාතෝ සමිතා විනෙයHලෝකේ අභිජCධා දොමනස්‌සං. කෙලෙස්‌ තවන වීර්යය ඇතිව මනා දැනුමෙන් යුතුව, සිහියෙන් යුතුව ලෝකය කෙරෙහි දැඩි ලෝභය හා දොම්නස දුරුකොට වානය කරන්නේය. මෙය කුසල් රැසකි. කේවලෝ අයං භික්‌ඛවේ කුසලරාසී. මෙම කුසලය වැඩිය යුත්තකි. තව ද අකුසල රාසි නම් පංච නීවරණ ධර්මයෝය. කාමච්ඡන්ද, ව්‍යාපාද, ථීනමිද්ධ, උද්ධච්ච කුක්‌කුච්ච, විචිකිච්ඡා යනුයි. ඒවා අකුසල්ය. අකුසල් යටපත් කළහැක්‌කේ කුසලය වැඩීමෙනි. එනම් සතර සතිපට්‌ඨානයයි. එයින් ලබන ඵලය නම් නිර්වාණාවබෝධයයි.
අ.නි. අකුසල සමාපත්ති සූත්‍රයට අනුව අකුසල නම් කුසලයෙහි සද්ධාව,හිරි, ඔතප්, වීරිය, පඤ්ඤා නැති බවයි. කුසලය නම් කුසල් කිරීමෙහි සද්ධාව ඇතිබව, කුසලයට ඇති ලැඡ්ජාව, කුසලයෙහි බිය ඇති බව, කුසලයෙහි වීර්ය ඇති බව, කුසලයෙහි ප්‍රඥ ඇති බවයි. මෙසේ ඇතිකළ අකුසල් දුරුකළ හැකිය. කුසලය උපදවා ගත හැකිය. මෙම කරුණු පහ වැදගත් වන්නේ නිවන් අවබෝධය සඳහාය. එනිසා මෙය වැඩිය යුත්තකි.
ම.නි. සේවිතාසේවිතබ්බ සූත්‍රයේ දැක්‌වෙන ආකාරයට සේවනය කළ යුතු හා සේවනය නොකළ යුතු ධර්ම රාශියක්‌ ඉගැන්වේ. යමක් සෙවීමෙන් කුසල වැඩේ නම් එය සෙවිය යුතුය. එබඳු සේවනය කළයුතු දේ නම් කයින් කරන ප්‍රාණ ඝාතයෙන් වැලකීම, සොරකමින් වැළකීම, කාමයේ මිසහරසින් වැළකීමයි හා කායික කුසල් සිදුකිරීමයි. වචනයේ කුසල් වැඩෙන වචන කිව යුතුය. බොරු නොකියා සත්‍ය කීම, කේලම් නොකියා සමගිය පිණිස කතාකිරීම, පරුෂ වචන නොකියා මිහිරි වචන කීම, සම්පප්‍රලාප නොකියා අර්ථවත් වචනකීම යනාදියයි. තවද සිතින් කුසල් වැඩෙන සිතිවිලි සිතිය යුතුය. එනම් අනුන් අයත් දෙය තමාට අයත් වේවායි නොසිතීම, ව්‍යාපාදය බැහැරකොට මෛත්‍රිය කිරීම, මිත්‍යා දෘෂ්ටියෙන් තොරව සම්මා දිට්‌ඨිය ඇතිකර ගැනීමයි. තවද ඇසින් අකුසල් වැඩෙන රූප, ශබ්ද, ගන්ධ, රස, ස්‌පර්ෂ සෙවිය යුතුය. එමෙන්ම අකුසල වැඩෙන චීවර, පිණ්‌ඩපාත, සේනාසන, ගිලන්පස, ගම, නියම්ගම, නගරය, පුද්ගලයන් සේනය නොකළ යුතුය. කුසල් වැඩෙන චීවර, පිණ්‌ඩපාත, සේවනය, ගිලන්පස, ගම, නියම්ගම, නගරය, පුද්ගලයා සේවනය කළයුතුය. මෙම ධර්ම කරුණු විස්‌තර වශයෙන් දැන කුසලයෙහි යෙදෙන බ්‍රාහ්මණ, ක්‌ෂත්‍රීය, වෛශ්‍ය, ක්‌ෂුද්‍ර යන ඕනෑම කෙනකුට දීර්ඝ කාලයක් හිත සුව සැප පිණිස පවතින්නේය.
ඉහත සඳහන් වන ආකාරයට කුසල යනුවෙන් සූත්‍ර ගණනාවකම දැක්‌වෙන්නේ තම තමන් තුළ ඇතිකරගනු ලබන දක්‌ෂතාවන්ය. එය සිත, කය, වචනයෙන් සිදුකරන යහපත් ක්‍රියාය. තවද යමක් කිරීමෙන් නිවන් පිණිස හේතුවේ නම් එය කුසල ගණයට ඇතුළත් වේ. මේ අනුව සත්තිස්‌ බෝධිපාක්‌ෂික ධර්ම වන සතර සතිපට්‌ඨාන, සතර සම්‍යක්‌ ප්‍රධාන වීර්යය, සතර සෘද්ධිපාද, පංච ඉන්ද්‍රිය, පංචබල, සප්ත බොඡ්ධංග, ආර්ය අෂ්ටාංගි මාර්ගය වැඩීම කුසල් වේ. මෙම ධර්ම සම්මා වායාම, සති යන්නෙහි පිහිටා වැඩිය යුතුය. බුද්ධ ශ්‍රාවකයන් වන භික්‌ෂු - භික්‌ෂුණී, උපාසක - උපාසිකාවන් ලෙස මෙම උතුම් කුසලයෙහි අප්‍රමාදීවීමට බුදුහු අනුශාසනා කළහ.
